مقاله بررسى نقش اصالت وجود یا ماهیت در نظریه پیدایش جهان از مکتب شیراز تا مکتب خراسان در word دارای 30 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد مقاله بررسى نقش اصالت وجود یا ماهیت در نظریه پیدایش جهان از مکتب شیراز تا مکتب خراسان در word کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است
توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است
بخشی از فهرست مطالب پروژه مقاله بررسى نقش اصالت وجود یا ماهیت در نظریه پیدایش جهان از مکتب شیراز تا مکتب خراسان در word
چکیده
مقدّمه
مکتب شیراز و علّامه دوانى
ذوق التأله دوانى و اصالت ماهیت
مقایسه دیدگاه دوانى و میرداماد در باب نظریه اصالت ماهیت
حدوث دهرى دوانى
جایگاه اصالت ماهیت در نظریه حدوث دهرى دوانى
حدوث و قدم از دیدگاه ملّاصدرا
نظر ابتدایى و نهایى ملّاصدرا درباره ماهیت
تأثیر اصالت وجود در نظریه حدوث ذاتى از نظر ملّاصدرا
اثبات حدوث زمانى از طریق اثبات تجدّد طبیعت
سبزوارى و نظریه حدوث اسمى
ترکیب اتّحادى و انضمامى مادّه و صورت
اصطلاح «حدوث اسمى»
مقایسه آراى دوانى، ملّاصدرا، و سبزوارى در باب وجود و ماهیت و رابطه حقتعالى با موجودات
نتیجه گیرى
منابع
بخشی از منابع و مراجع پروژه مقاله بررسى نقش اصالت وجود یا ماهیت در نظریه پیدایش جهان از مکتب شیراز تا مکتب خراسان در word
ـ آشتیانى، سید جلالالدین، شرح مقدّمه قیصرى، قم، دفتر تبلیغات اسلامى، 1370
ـ ـــــ ، نقد تهافتالفلاسفه، قم، دفتر تبلیغات اسلامى، 1380
ـ آشتیانى، مهدى، اساسالتوحید در قاعده الواحد و وحدت وجود، تهران، دانشگاه تهران، 1330
ـ ـــــ ، تعلیقه بر شرح منظومه حکمت سبزوارى، تهران، مؤسسه مطالعات اسلامى، 1372
ـ آملى، سید محمّدتقى، شرح غررالفرائد یا شرح منظومه حکمت، تصحیح مهدى محقق و توشیهیکو ایزوتسو، تهران، دانشگاه تهران، 1368
ـ ابراهیمى دینانى، غلامحسین، ماجراى فکر فلسفى در جهان اسلام، تهران، طرح نو، 1378
ـ ـــــ ، نیایش فیلسوف، مشهد، دانشگاه علوم رضوى، 1377
ـ انصارى شیرازى، یحیى، دروس شرح منظومه، قم، بوستان کتاب، 1383
ـ ایزوتسو، توشیهیکو، بنیاد حکمت سبزوارى، ترجمه سید جلالالدین مجتبوى، تهران، بىنا، 1368
ـ تفتازانى، سعدالدین، شرح المقاصد، مصر، بىنا، 1406ق
ـ جرجانى، سیدشریف، شرح المواقف، مصر، مطبعهالسعاده، 1325ق
ـ جوادى آملى، عبداللّه، رحیق مختوم، قم، اسراء، 1405ق
ـ حائرى یزدى، مهدى، هرم هستى، تحلیلى از مبادى هستىشناسى تطبیقى، تهران، مطالعات و تحقیقات فرهنگى، 1361
ـ خامنهاى، سیدمحمّد، میرداماد، تهران، بنیاد حکمت صدرا، 1384
ـ خواجویى، ملّااسماعیل، سبع رسائل، تقدیم و تحقیق احمد تویسرکانى، تهران، میراث مکتوب، 1411ق
ـ دشتکى، غیاثالدین، اشراق هیاکل النور، تقدیم و تحقیق على اوجبى، تهران، میراث مکتوب، 1382
ـ دوانى، جلالالدین، الرسائل المختاره (رساله نورالهدایه)، گردآورنده و مصحح احمد تویسرکانى، اصفهان، کتابخانه عمومى امام امیرالمؤمنین علیهالسلام، 1405ق
ـ ـــــ ، ثلاث رسائل (رساله شواکلالحور، رساله انموذج العلوم)، تحقیق احمد تویسرکانى، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه، 1411ق
ـ دوانى، جلالالدین و ملّااسماعیل خواجویى، سبع رسائل، تقدیم و تحقیق احمد تویسرکانى، تهران، میراث مکتوب، 1381
ـ دهباشى، مهدى، «تحلیلى از اندیشههاى فلسفى و کلامى جلالالدین محقق دوانى»، خردنامه صدرا، ش 3، فروردین 1375، ص 40ـ52
ـ رحیمیان، سعید، فیض و فاعلیت وجودى از فلوطین تا صدرالمتألّهین، قم، بوستان کتاب، 1381
ـ سبزوارى، ملّاهادى، اسرارالحکم، مقدمه توشیهیکو ایزوتسو، تهران، مولى، 1361
ـ ـــــ ، بنیاد حکمت سبزوارى، تصحیح مهدى محقق و توشیهیکو ایزوتسو، تهران، دانشگاه تهران، 1368
ـ ـــــ ، شرح المنظومه، قم، علّامه، 1369
ـ لاهیجى، عبدالرزاق، شرح رساله المشاعر، تصحیح سید جلالالدین آشتیانى، تهران، نشر مرکز، 1360
ـ محمدى، مقصود، مجموعه مقالات همایش جهانى ملّاصدرا، تهران، بنیاد حکمت صدرا، 1378
ـ مصباح، محمّدتقى، تعلیقه على نهایه الحکمه، قم، مؤسسه در راه حق، 1405ق
ـ مطهّرى، مرتضى، مقالات فلسفى، تهران، حکمت،
ـ ملّاصدرا (صدرالدین محمّدبن ابراهیم شیرازى)، الحکمه المتعالیه فى الاسفار العقلیه الاربعه، بیروت، داراحیاء التراثالعربى، 1419ق
ـ ـــــ ، الشواهد الربوبیه، تصحیح سید جلالالدین آشتیانى، مشهد، بىنا، 1360
ـ میرداماد، محمّدبن محمّد، قبسات، به اهتمام مهدى محقق، تهران، دانشگاه تهران، 1367
چکیده
همواره، یکى از اصلىترین مسائل فلسفه و کلام بحث «پیدایش عالم» بوده است که در ادوار مختلف تاریخى، اندیشمندان مواجهه گوناگونى با آن داشتهاند
علّامه دوانى به عنوان یکى از نمایندگان مکتب فلسفى شیراز (در قرنهاى نهم و دهم)، با اعتقاد به اصالت ماهیت و طرح نظریه «ذوق تأله»، به طرح حدوث دهرى عالم پرداخت که نظریهاى خاص در باب آفرینش عالم است. تلقّى وى درباره حدوث دهرى تفاوت مهمّى با متکلّمان و فلاسفه دارد. از نظر وى، «عالم دهر» جهانى لایتغیّر و محیط بر عالم زمان است که موجودات آن فاقد زمان، سیلان، و مقدار مىباشند. ملّاصدرا (نماینده برجسته مکتب اصفهان)، با اعتقاد به اصالت وجود و طرح حدوث تدریجى زمانى، به تلقّى جدیدى در مورد حدوث عالم دست مىیابد. تفسیر وى از حدوث ذاتى نیز با توجه به نظریه فقر وجودى «امکان فقرى»، متفاوت با نظر سایر فلاسفه است. حاج ملّاهادى سبزوارى (فیلسوف مکتب خراسان)، با رویکردى کاملاً عرفانى، نظریه حدوث اسمى را مطرح نموده است. این مقاله نقش اصالت وجود یا ماهیت را در شکلگیرى نظریه «حدوث» نزد حکماى یادشده بررسى مىکند
کلیدواژهها: حادث، حدوث عالم، حدوث زمانى، حدوث دهرى، حدوث ذاتى، حدوث اسمى، ماهیت، وجود، ملّاصدرا، جلالالدین دوانى، ملّاهادى سبزوارى
مقدّمه
عمیقترین نگاه فلسفى بشر به تغییرات جهان مادّى پیرامون خود، اقدام او براى یافتن امور ثابتى در میان آن تغییرات بوده است. این نگاه به منزله مهمترین مسئله فلسفى، در نزد فلاسفه اسلامى نیز جایگاه خاصّى دارد. مسئله آفرینش عالم که به بررسى موضوع ثبات در کنار تغییر مىپردازد، تحت عنوان حدوث و قدم توسط متکلّمان و فلاسفه به بحث گذاشته شده است. اگرچه طرح مسئله حدوث ذاتى عالم براى فلاسفه مشّاء داراى اهمیت بسیارى بوده است و ایشان در مواجهه با آراى گذشتگان و بخصوص متکلّمان به بیان نظریات خود پرداختهاند، طرح این پاسخ که بنا به رأى متکلّم شىء تنها در لحظه به وجود آمدن خود نیازمند به علّت است، از دیدگاه فیلسوف مشّایى، مورد قبول نیست؛ بلکه وى مناط نیاز شىء به علّت را امکان مىداند
مقاله حاضر با قطعنظر از آراى متکلّمان و مشّاییان در باب آفرینش عالم، به بررسى این دیدگاه نزد سه متفکّر در سه دوره متفاوت تاریخى مىپردازد. مسئله مهم در این پژوهش، همانا، بررسى مبانى این سه نظریه فلسفى پیرامون پیدایش عالم در سه حوزه فلسفى مختلف است. این مقاله به بررسى نقش اصالت وجود یا ماهیت در طرح حدوث دهرى دوانى مىپردازد و نظریه خاصّ حدوث ذاتى و زمانى صدرایى و نظریه حدوث اسمى سبزوارى (با رویکرد عرفانى) را واکاوى مىکند
مکتب شیراز و علّامه دوانى
علّامه دوانى که در قرن نهم هجرى مىزیسته، در باب جهانشناسى، عینیت وجود و ماهیت در حقتعالى، فاعلیت حق، حدوث و قدم عالم، و اخلاق و سیاست داراى نظریات جدیدى بوده است. وى علاوه بر تسلّط به فلسفه رسمى (مشّاء)، به حکمت اشراق نیز توجه و حتى بر آن احاطه داشت. همین امر منجر به نزدیکى حکمت ذوقى و بحثى در اندیشه فلسفى وى شد؛ این مسئله در برخى از آثار او مشهود است. نزدیک شدن مباحث فلسفى به مسائل عرفانى، پس از دوانى، ادامه پیدا کرد و در حوزه فلسفى اصفهان و در آثار ملّاصدرا، به اوج خود رسید
گفتنى است که 160 سال پس از درگذشت دوانى، در حوزه علمى و فلسفى اصفهان، فقها و اصحاب حدیث و روایت نظیر علّامه بزرگوار مجلسى دوم در مصنّفات خود (در موضوعات عقلى) به گفتار وى استناد مىجستند. ملّااسماعیل خواجویى (م. 1173) در رساله ابطال زمان موهوم، در مسئله حدوث دهرى، مىگوید: «حدوث دهرى از مخترعات و مبدعات میرداماد نیست؛ چنانکه بعضى گمان کردهاند. این اندیشه فلاسفه پیشینیان است که از متأخرّین آنهاست حضرت جلالالدین دوانى، جاودان باد آثار و افادات وى.»
اعتقاد به اصالت وجود، در بحث حدوث تدریجى عالم (نظریه ملّاصدرا)، اهمیت خاصّى دارد؛ اصالت ماهیت نیز بدیل اصالت وجود است. از اینرو، در تفکّر دوانى، اصالت ماهیت و تأثیر آن در نظریه حدوث دهرى قابل توجه است. بررسى پیشینه تاریخى بحث اصالت وجود و ماهیت3 حاکى از آن است که جلالالدین دوانى، پیش از میرداماد، یکى از اندیشمندان بزرگى است که قائل به اصالت ماهیت مىباشد. دوانى به نظریه ذوق التأله اعتقاد دارد؛ امّا صاحبنظرانى که در حوزه مباحث فلسفى کار مىکنند، معتقدند
طرفداران این نظریه در قول به اصالت ماهیت اصرار مىورزند، ولى در التزام به لوازم این قولْ ثابتقدم نبودهاند. و علّت این امر نیز این بوده که مسئله اصالت وجود یا اصالت ماهیت به این صورت که یکى پذیرفته و دیگرى رد شود، پیش از میرداماد و ملّاصدرا مطرح نبوده؛ لذا بعضى برحسب مورد، سخنانى گفتهاند که با اصالت ماهیت سازگار است. ولى همین دانشمندان در موارد دیگر، به گونهاى سخن مىگویند که جز با پذیرش اصل اصالت وجود، نمىتوان از صحت آن سخن گفت
ذوق التأله دوانى و اصالت ماهیت
دوانى در رساله اثبات واجب، موجود قائم بالذّات را حقیقت واجبالوجود دانسته و موجود بودن ممکنات را تنها به دلیل نحوه ارتباط و انتسابى مىداند که آنها با وجود حقیقى وى پیدا مىکنند. وى معتقد است
مفهوم موجود که بر واجب و ممکنات اطلاق مىشود، معنایى اعم از وجود قائم به ذات و امر منتسب به «وجود» دارد. مفهوم مشتق داراى سه معنا بوده و اگر این مفهوم داراى یک مبدأ واقعى و اصیل باشد، در هنگام مقایسه با آن مبدأ حقیقى، و در رابطه با منتسبین به آن مبدأ امرى غیراصیل تلقّى مىشود
مقایسه دیدگاه دوانى و میرداماد در باب نظریه اصالت ماهیت
میرداماد در باب اصالت ماهیت مىگوید: وجود، حقیقتى ماوراى مفهوم مصدرى ندارد و امرى انتزاعىِ صرف است؛ «و قد دریت انّ الوجود هو نفس الموجودیه المصدریه المنتزعه من الذّات المتقرّره.»
البته، مشابه همین مطلب در آثار دوانى نیز مشهود است: «انّ الوجود الّذى هو مبدأ اشتقاق الموجود امر واحد فى نفسه و هو حقیقه خارجیه و الموجود اعم من هذا الوجود القائم بنفسه و ممّا هو منتسب الیه انتسابا خاصّا.»
حدوث دهرى دوانى
مشهور است که میرداماد اوّلین فیلسوفى است که در باب حدوث دهرى، تحقیق مفصّلى را ترتیب داده است. وى، در کتاب قبسات، این نظر را در نزد گذشتگان بررسى، و از افرادى نظیر افلاطون، فلوطین، ابنسینا، بهمنیار، شیخ اشراق، شهرستانى، ابوالبرکات بغدادى، خواجه نصیرالدین، سید شریف جرجانى، و محقّق دوانى یاد مىکند و به ذکر عبارات ایشان مىپردازد
مرحوم سبزوارى حدوث دهرى را به میرداماد نسبت داده و گفته است: «نظریه حدوث دهرى را بالاترین علماى زمان در فلسفه و حکمتِ حقّه (محقّق داماد)، که او را معلم سوم مىنامند، اظهار داشته؛ و او معتقد به پیدایش و حدوث جهان است به حدوث دهرى.»
طبق نظر میرداماد، ماهیات داراى دو مرتبه از وجود مىباشند
1) مرتبه عندالعقل که در آن، ماهیات به صورت اعیان ثابته در علم الهى موجودند و فاقد هرگونه هستى مستقلّ از خود هستند؛ 2) مرتبه عندالوجود یا ماهیت موجود که با جعل بسیط توسط حقتعالى ابداع یا حادث مىشود. امّا باید گفت: طرح اصالت ماهیت در نظریات میرداماد، بر نظریه وى در مورد حدوث دهرى عالم تأثیر گذاشته است؛ به گونهاى که خود میرداماد نیز معتقد است: ماهیات در وعاى سرمد داراى وجود مستقل و محصّل نیستند؛ و در وعاى دهر، وجود محصّل مىیابند
امّا به نظر مىرسد، دوانى حدوث دهرى را قبل از میرداماد و در حوزه شیراز مطرح کرده است. صاحب رساله ابطال زمان موهوم، پس از بیان دیدگاه دوانى در اقسام حدوث و نیز تصریح به این مطلب که متکلّمان در بحث حدوث دهرى عالم با یکدیگر در نزاعاند، چنین مىگوید: «قول به حدوث دهرى آن چیزى است که به بیان شرع انور، ظهور دارد؛ زیرا لازمه اعتقاد به زمان موهوم آن است که موجود قدیمى سواى ذات واجب در نظر گرفته شود.»
دوانى در رساله انموذج العلوم بحث حدوث عالم را با این عنوان آغاز مىکند: «من اصول الدین فى حدوث العالم»؛ وى سپس به نقد و بررسى نظریات فلاسفه و متکلّمان درباره حدوث عالم مىپردازد. او بر آن است که اعتقاد به حدوث عالم، مبناى بسیارى از مسائل اعتقادى مىباشد. وى نظر فلاسفه را در باب حدوث عالم اینگونه مطرح مىکند
عالم ممکن الوجود است. و هر ممکنالوجودى داراى علّت مؤثرى است. پس، مؤثر عالم یا باید قدیم بوده و یا اینکه به یک قدیمى منتهى گردد. بنابر نظر ایشان، عقول و اجرام فلکى و نفوس و همچنین حرکات و اوضاع آنها نیز قدیم مىباشد
بعضى از چیزها داراى وجودى خارج از زمان هستند، مانند موجودات واقع در عالم سرمد و دهر. این پیوند و نسبت در میان امور ثابت با امور غیرثابت و زمانى، وعاى دهر است. و پیوند و ارتباط در بین امورثابتباموجوداتثابت، وعاى سرمد است
دوانى در ادامه، آشکارا، چنین مىگوید: «اعتقاد به حدوث دهرى مبتنى بر اصول دین است.» وى مسائل دیگرى همچون حشر جسمانى را قابل تأویل نمىداند؛ زیرا معتقد است که در قرآن کریم، صریحا به آن اشاره شده است. او با ارائه استدلالى، جمع بین قدم عالم و حشر جسمانى را محال مىداند
