پایان نامه بررسی عوامل موثر در توسعه صادرات غیرنفتی در word دارای 119 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد پایان نامه بررسی عوامل موثر در توسعه صادرات غیرنفتی در word کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است
توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است
بخشی از فهرست مطالب پروژه پایان نامه بررسی عوامل موثر در توسعه صادرات غیرنفتی در word
چکیده
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1 مقدمه
1-2 بیان مسئله
1-3 سوال آغازین
1-4 اهمیت موضوع
1-5 اهداف تحقیق
1-6 چارچوب نظری تحقیق
1-7 فرضیههای تحقیق
1-8 مدل تحلیلی تحقیق
1-9 مدل عملیاتی تحقیق
1-10 قلمرو تحقیق
1-11 محدودیت های تحقیق
1-12 تعریف مفهومی و عملیاتی تحقیق
1-12-1 تعریف مفهومی و عملیاتی صادرات غیرنفتی
1-12-2 تعریف مفهومی و عملیاتی عوامل قیمتی موثر بر صادرات غیرنفتی
1-12-3 تعریف مفهومی و عملیاتی عوامل غیرقیمتی موثر بر صادرات غیرنفتی
فصل دوم: ادبیات تحقیق
2-1 مقدمه
2-2 پیشینه نظری
بخش اول : صادرات غیرنفتی
2-2-1 تعریف مفهوم صادرات و اهداف آن
2-2-2 سیر تاریخی صادرات در ایران
2-2-3 آثار و نتایج صادرات
2-2-4 صادرات غیرنفتی و دلایل گرایش به آن
2-2-5 تئری های اصلی در حوزه تجارت بین الملل
2-2-6 اهداف صادرات غیرنفتی
2-2-7 موافقان و مخالفان صادرات غیرنفتی
2-2-8 موانع و مشکلات صادرات غیرنفتی در ایران
بخش دوم : عوامل موثر بر صادرات غیرنفتی
2-2-9 نرخ تورم و صادرات غیرنفتی
2-2-10 نرخ ارز و صادرات غیرنفتی
2-2-11 بهره وری و صادرات غیرنفتی
2-2-12 مزیت رقابتی و صادرات غیرنفتی
2-3 پیشینه تحقیق
2-3-1 مطالعات خارجی
2-3-2 مطالعات داخلی
فصل سوم: روش تحقیق
3-1 مقدمه
3-2 نوع تحقیق
3-3 جامعه و نمونه آماری
3-4 ابزار جمع آوری داده ها
3-5 روایی و پایایی پرسش نامه
3-4 روش تجزیه و تحلیل داده ها
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل دادهها
4-1 مقدمه
4-2 تحلیل توصیفی متغیرهای جمعیت شناختی و متغیرهای پژوهش
4-3 نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها
4-3-1 نتایج حاصل از بررسی همبستگی بین متغیرها
4-3-2 نتایج حاصل از مدل رگرسیون تخمینی
4-3-3 نتایج حاصل از آزمون فریدمن
4-3-4 نتایج حاصل از آزمون کای/دو برای K نمونه مستقل
4-4 آزمون فرضیات پژوهش
فصل پنجم: نتیجهگیری و پیشنهادها
5-1 مقدمه
5-2 مروری بر چارچوب کلی تحقیق
5-3 یافتههای مهم تحقیق
5-4 بحث و نتیجهگیری
5-5 پیشنهادهای تحقیق
5-5-1 پیشنهاد برای مسئولین ارشد در امر صادرات غیرنفتی
5-5-2 پیشنهاد برای مدیریت واحدهای صادراتی کشور
5-5-3 پیشنهاد برای تحقیقهای آتی
ضمائم
منابع و ماخذ
بخشی از منابع و مراجع پروژه پایان نامه بررسی عوامل موثر در توسعه صادرات غیرنفتی در word
ابریشمی، حمید و گرجی، ابراهیم و احراری، مهدی و نجفیان، فرزانه، 1388، اثرات جهانی شدن بر صادرات غیر نفتی ایران، فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره 5، صص 1-24
اخوی، احمد، 1379، تجارت بین الملل، استراتژی بازرگانی و توسعه اقتصادی، موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی
پاکدامن، رضا، (1377)، عوامل حقوقی بازدارنده و محدود کننده صادرات ایران، مجموعه مقالات اولین همایش سیاست های بازرگانی و تجارت بین الملل، تهران، موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی، صص 147-165
پیراسته، حسین و کریمی، فرزاد، 1383، ارزیابی بهره وری نیروی انسانی در کاهش هزینه های تولید و افزایش صادرات کالاهای صنعتی در ایران، مجله توسعه صادرات، شماره 4، صص 12-36
تقوی، مهدی و نعمتی زاده، سینا، 1383، اثر متغیرهای کلان اقتصادی بر صادرات غیرنفتی در اقتصاد ایران، پژوهش نامه اقتصادی، صص 71-95
جعفرزاده، جواد، 1388، بررسی رابطه آمیخته های بازاریابی با توسعه صادرات فرش دستباف استان آذربایجان شرقی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد واحد بناب، گروه مدیریت اجرایی
حافظ نیا، محمدرضا، 1385، مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، انتشارات سمت
حیدریان اقداش، حسن، (1375)، تعیین ارتباط علی بین صادرات و رشد اقتصادی با استفاده از مدلهای به روش{L RUSI L}در ایران در سالهای 74-1338، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده مهندسی صنایع، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان
خسرویان، غلامرضا و بخشی زاده، علی، 1374، بازاریابی کالاهای صادراتی، تهران، نشر تلاش، چاپ اول
دریساوی بهمنشیر، رضا و بافنده، عبدالحسین و عزیزی، فضل الله، 1387، بررسی موانع صادرات غیرنفتی در استان خوزستان با استفاده از تحلیل عاملی، نشریه بیمه و توسعه، سال 5، شماره 17-18 صص 21-39
رجبیان، وحید، (1380)، استراتژی صادرات غیر نفتی ایران؛ راهکارها و مشکلات، مجله اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شماره 163، صص 244-249
شاکری، عباس، 1383، عوامل تعیین کننده صادرات غیرنفتی ایران، فصلنامه پژوهش های اقتصادی ایران، شماره 21، صص 38-39
شجاعی، عبدالناصر، 1387، تخمین تابع تقاضای گاز طبیعی در بخش صنعت کشور، فصلنامه سرمایه و توسعه، سال اول، شماره اول
شهشهانی، احمد، (1387)، الگوی اقتصاد سنجی ایران، تهران، انتشارات دانشگاه تهران
علوی راد، علی، 1381، بررسی ساختار صادراتی ایران طی دو دهه گذشته، مجله تعاون، شماره 137، صص 38-43
علیجانی فاطمه و همایونی فر، مسعود و کرباسی، علیرضا و مستن مظفری، مهدیه، 1389، اثر سیاست های اقتصادی بر صادرات کشاورزی و صنعتی ایران، فصلنامه پژوهش های اقتصادی، سال 10، شماره 4، صص 1-17
فرهمند، ناصر، 1384، مدیریت استراتژیک سازمان، تبریز، نشر فروزش، چاپ اول.عظیمی، 1372، ص
قره باغیان، مرتضی و اسدی، متضی، 1375، تجارت و توسعه، تهران، انتشارت دانشگاه تربیت مدرس، چاپ اول.پیراسته و کریمی، 1384، ص 86
کازرونی، علیرضا و فشاری، مجید، 1387، تأثیر شاخصهای رقابتی قیمتی و غیر قیمتی بر صادرات زیر بخشهای صنعتی ایران ( 82-1377)، فصلنامه بررسیهای اقتصادی، دوره 5، شماره 1، صص 27-46
محمدی، مقداد و احمدی، علی محمد و غفاری، حسن محمد، 1389، ارزیابی اثر اعتبارات بانکی و نرخ حقیقی ارز بر رشد صادرات محصولات کشاورزی(1363-1385)، اقتصادکشاورزی و توسعه، سال نوزدهم، شماره 73 ، صص 60-90
مقیمی، محمدرضا، (1375)، اثر درآمدهای نفتی بر صادرات غیرنفتی از کانال نرخ ارز، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی
نادری، رستم، (1377)، بررسی اثر درآمد ارزی صادرات نفت خام بر صادرات غیرنفتی، پایان نامه کارشناسی ارشد
نوفرستی، محمد و عرب مازار، عباس، (1373)، یک الگوی اقتصادسنجی کلان برای اقتصاد ایران، فصلنامه پژوهش ها و سیاست های اقتصادی، شماره 1
هادیان، ابراهیم و طاهری، احسان، (1377)، سیاست های تعدیل نرخ ارز و تاثیر آن بر صادرات غیر نفتی، پنجمین همایش صادرات غیر نفتی کشور، تبریز، اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تبریز
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل موثر بر توسعه صادرات غیرنفتی از دیدگاه اساتید انجام شده است. برای انجام پژوهش حاضر، از مدل توسعه یافته «عباس شاکری»(1383) استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر، اساتید دانشگاههای استان آذربایجان غربی می باشد. حجم نمونه بدست آمده با استفاده از فرمول کوکران 78 نفر می باشد که با استفاده از نمونه گیری خوشه ای طبقه ای انتخاب شده است. به جهت جمعآوری اطلاعات از پرسش نامهای حاوی 25 سوال در ارتباط با صادرات غیرنفتی و عوامل موثر بر آن استفاده گردیده است. برای تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده از نمونه های مورد بررسی از روش آزمون همبستگی اسپیرمن، تخمین رگرسیون، آزمون فریدمن و آزمون کای/دو استفاده شده است
نتایج بدست آمده از تجزیه و تحلیل دادههای میدانی بیانگر تاثیر مثبت و معنی دار عوامل قیمتی و عوامل غیرقیمتی بر صادرات غیرنفتی از دیدگاه اساتید دانشگاههای استان آذربایجان غربی می باشد. همچنین بر اساس نتایج حاصله اولویت عوامل قیمتی و عوامل غیرقمیتی در ارتباط با صادرات غیرنفتی یکسان بوده و با یکدیگر تفاوت معنی داری را نشان نمی دهند. نتایج حاصل از آزمون همبستگی نیز رابطه بین عوامل قیمتی و غیر قیمتی با صادرات غیرنفتی را تائید می کند. همچنین نتایج آزمون کای/دو رابطه بین تمامی شاخص های مورد بررسی را با صادرات غیرنفتی مورد تائید قرار می دهد
کلمات کلیدی : عوامل قیمتی موثر بر صادرات غیرنفتی، عوامل غیر قیمتی موثر بر صادرات غیرنفتی، صادرات غیرنفتی، اساتید دانشگاههای استان آذربایجان غربی.
1-1 مقدمه
با توجه به تحولات عظیم اقتصادی و گسترش صادرات،جایگاه ویژه صادرات غیر نفتی در تصمیمگیریها و مشارکت فعالانه آن در افزایش تولید ملی و نهایتاًدرآمد سرانه محسوستر گشته است. به دلیل وجود عوامل درونی و بیرونی موثر هنوز صادرات کشور نتوانسته است جایگاه واقعی خود را پیدا نماید.بنابراین شناخت دلایل موفقیتکشور در امر صادرات و استفاده از آن برای رفع موانع رشد و توسعه بازرگانی خارجی کشور یک ضرورت است.در اکثر کشورهای پیشرفته بویژه کشورهای صنعتی فعالیتهای وسیعی در این زمینه صورت گرفته و به راهکارهای علمی و عملیمناسبی منجر گردیده است
امروزه به دلیل تحولات ناشی از تغییر الگوی مصرف جهانی،فروپاشی مرزهای تجاری و اقتصادی و نیز جهانی شدن اقتصاد و پیدایش واژه همبستگی اقتصادی به جای سلطه اقتصادی، در روابط تجاری بین المللی، موضوع صادرات کالاها و خدمات از اهمیت بسزایی برخوردار شده است. بدین ترتیب لذا طبیعی خواهد بود که تمام کشورها در جهت بدست آوردن سهم قابل توجهی از تجارت جهانی تلاش نمایند زیرا در این میان کشورهایی که سهم بیشتری از تجارت جهانی کسب نمایند میتوانند خود را از نظر قدرت اقتصادی به سطح مطلوبی برسانند. نوشتار حاضر سعی دارد تا عوامل موثر بر صادرات غیرنفتی را از دیدگاه اساتید دانشگاهی و آگاهان این عرصه مورد شناسایی قرار دهد تا گامی در جهت ارتقاء صادرات غیرنفتی کشور برداشته باشد
بدین منظور در این فصل به کلیات تحقیق میپردازیم. برای دستیابی به این هدف، پس از بیان مساله و اهمیت موضوع، اهداف، سوالات و فرضیههای تحقیق بیان میشوند. سپس به ترتیب چارچوب نظری، مدلهای مفهومی و تحلیلی، تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها مورد بررسی قرار میگیرد
1-2 بیان مسئله
توسعه صادرات معرف گرایش به آزادی در تجارت بین الملل است. این سیاست نشان می دهد یک ملت تا چه حد متوجه بازارهای خارجی و تابع نیازهای آن است. سیاست توسعه صادرات باعث تقویت تجارت خارجی آزاد می شود، تجارت خارجی آزاد نیز باعث هدایت تولید و تخصیص منابع در جهتی می شود که کشور در آن جهت نسبت به خارج دارای مزیت نسبی است. تخصیص منابع در کارآمدترین رشته های تولید باعث چنان افزایشی در تولید داخلی و درآمدهای صادراتی می گردد که گویا جزء از راه تجارت خارجی تامین آن امکان پذیر نیست(اخوی، 1379، 214)
برنامهریزی و تلاش برای تنوع بخشی و رشد صادرات غیر نفتی که از اهداف و آرمانهای نظام جمهوری اسلامی ایران است، یکی از وظایف اصلی دستاندر کاران امور اقتصادی(اعم از خصوصییا دولتی)است. در این زمینه هر اندازه مطالعه، بررسی و تحقیق صورت پذیرد کافی نیست، زیرا حیات اقتصادی کشور و زندگی مردم بدان وابسته است. در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی نه تنها مسئولان دولتی، بلکه دستاندرکاران بخش خصوصی نیز به مطالعه و تحقیق و برنامهریزی در این زمینه پرداختند و برخی تجربههای موفق نیز در دسترس است که آگاهی از آنها میتواند دیگر فعالان اقتصادی را نیز به نظام نوین مدیریتی رهنمود سازد.اندیشه گسترش صادرات غیر نفتی از دیرباز در سطحی گسترده مورد توجه و اقبال کارشناسان امور اقتصادی بوده و از لحاظ نظری و عملی فراز و نشیبهای زیادی را پشت سر گذاشته است. مسلماً کشور پهناوری مانند ایران که از منابع سرشار طبیعی برخوردار است، باید بتواند با تولید و صدور محصولات غیر نفتی، در دنیا و به ویژه در منطقه خاورمیانه، عرض اندام کند. اما طی نیم قرن گذشته، نفت، نه تنها مهمترین کالای صادراتی، بلکه عامل اثر گذار و دیکته کننده برنامهها و تحولات اقتصادی ایران بوده است(رجبیان، 1380، 244). در همین راستا شناسایی و اولویتبندی مهمترین عوامل موثر بر صادرات غیر نفتی همواره یکیاز موضوعات اساسی در عرصه سیاستهای کلان کشور بوده است که پژوهش حاضر نیز تلاشی برای پوشش نیاز موجود در این راستا میباشد
توجه به صادرات غیرنفتی و اقدامات مؤثر در جهت بهبود آن نیازمند ایجاد محیطرقابتی برای پیشبرد آن است و این امر خود حضور گسترده تر در بازارهای جهانی به ویژهعضویت در سازمان تجارت جهانی را ناگزیر می سازد. از آنجا که تجارت در اقتصادپیچیده جهان امروز، تجارتی در شرایط مساوی و در عرصه رقابت کامل نیست و موفقیتدر آن بدون تدوین سیاست های استراتژیک تجاری توسط مدیران اجرایی تقریباً محالاست، پیشرفت مداوم و ارتقا ی تجاری، حضور فعال تر درعرصه تجارت جهانی و روبروشدن با راهکار کشورهای دیگر را می طلبد. آمارهای اقتصادیگمرک ایران بیانگر رشد روز افزون این محصولات به نقاط مختلف آسیا و بخشهایی ازاروپا بوده است. آمارها نشان می دهد در سال 1385، ارزش صادرات کالاهای غیرنفتی ایران با 2/47 درصد رشد ارزشی و 2/48 درصد رشد وزنی در حدود 3/16 میلیارد دلار بوده است. در این سال جمهوری اسلامی ایران به 155 کشور دنیا صادرات داشته و تعداد اقلام صادراتی در سال 85 به سال قبل 3348 قلم به 3818 قلم افزایش یافته است(ابریشمی و همکاران، 1388، 2-3). در این راستا شناسایی عوامل موثر بر بهبود صادرات غیرنفتی و ارائه راهکارهای کاربردی برای این امر می تواند یکی از مهمترین دغدغه های فعالان عرصه اقتصادی و آکادمیک باشد
1-3 سوال آغازین
سوال آغازین و اصلی که تحقیق حاضر به دنبال پاسخ گویی به آن میباشد عبارت است از
عوامل موثر بر صادرات غیر نفتی از دیدگاه اساتید دانشگاههای استان آذربایجان غربی کدامند؟
1-4 اهمیت موضوع
در دنیای امروز، ارتباطات، مبادلات کالا، اطلاعات و فناوری بیش از پیش گسترش یافته و پیشرفت نموده است. تولیدکنندگان و صادرکنندگان کالا نسبت به گذشته، فرصت بهتری یافته اند تا در بازارهای بین المللی به رقابت بپردازند و از این طریق دامنه فعالیت خود را توسعه دهند. سنتی ترین راه ورود به این بازارها یعنی صادرات کالاها باعث پیشرفت بیشتر و گسترده تر، درآمد بیشتر و آگاه شدن مستمر از آخرین تحولات تکنولوژی و دانش نسبت به گذشته شده است. بالا بردن توان صادراتی موجب افزایش تولید داخلی و افزایش سطح اشتغال در زمینه های مختلف، بهبود کیفیت تولیدات و ایجاد زمینه های رقابت، با توجه به امکان عرضه بیشتر و بهتر محصولات تولیدی و تعادل تراز پرداخت ها در کشور می گردد(علیجانی و همکاران، 1389، 2)
توسعه صادرات غیر نفتی به دلیل نارسا بودن صادرات نفتی در ابعاد مختلف اقتصادی کشور، به ویژه در بعد قدرت خرید درآمدهای نفتی به دلیل نوسانات شدید قیمت نفت، رشد جمعیت و نیز پایان پذیر بودن منابع نفتی ضرورت می یابد. وابستگی بیش از حد به درآمدهای حاصل از صدور نفت، خسارتهای جبران ناپذیری به اقتصاد کشور وارد کرده است، به گونه ای که هنوز نتوانسته ایم در صحنه تجارت بین المللی جایی مستحکم برای خود داشته باشیم. سهم ایران در صادرات جهانی بسیار ناچیز بوده است، در حالی که تواناییهای بالقوه منابع طبیعی و موقعیت استراتژیکی ایران به هیچ وجه با برخی کشورهایی که در این زمینه موفق بوده اند، قابل مقایسه نیست(حسینی، 1386، 47)
استان آذربایجان غربی یکی از استانهای مرزی کشور بوده و همواره به عنوان یکی از کانالهای صادرات غیرنفتی در کشور مطرح بوده است. با توجه به قرابت مکانی این استان با کشورهای همسایه و درگیری این استان با موضوع صادرات غیرنفتی، اساتید دانشگاهها و فعالان حوزه صادرات غیرنفتی در این استان به صورت ملموس تر با مشکلات و کم و کاستی های صادرات آشنا هستند. به نظر می رسد که با بررسی دیدگاه اساتید دانشگاهها و فعالان حوزه صادرات در این استان، می توان به نکات مفیدی در حوزه صادرات غیرنفتی دست یافت که این موضوع اهمیت انجام این تحقیق در قلمرو مکانی استان آذربایجان غربی را نشان می دهد. از سویی دیگر، اساتید دانشگاههای استان آذربایجان غربی با توجه به آشنایی تئوریک با مبحث صادرات غیرنفتی و درگیری عملی و ملموس تر با موضوع صادرات غیرنفتیمی توانند دیدگاه جامع تری را نسبت به مسائل صادراتی داشته باشند و با نظرسنجی از این گروه نکات و مطالب عمیقتر و کاملتری در حوزه صادرات غیرنفتی بدست میآید که میتواند در برنامهریزی و سیاستگذاری کلان کشور مفید واقع شود. همچنین با بررسی دیدگاه اساتید دانشگاهها و انعکاس نتایج حاصل از آن به مدیران اجرایی فعال در صادرات غیرنفتی می توان موجبات نزدیکی دانشگاه و بدنه اجرایی را ایجاد نمود
گروهی از محققین معتقدند که تجارت و به خصوص صادرات در رشد و توسعه اقتصادی کشورها نقش مهمی را ایفا میکند؛ به همین دلیل از آن به عنوان موتور رشد و توسعه اقتصاد داخلییاد میکنند و به دنبال کسب بهترین جایگاه آن در نظام تجاری میباشند. صادرات ایران را میتوانبه دو بخش صادرات نفتی و غیرنفتی تقسیم کرد؛ اما از آنجایی که صادرات نفتی بیشتر تحت تأثیر عوامل خارجی قرار دارد، در نتیجه در کنترل اقتصاد داخلی نمیباشد؛ بنابراین بیشتر به عنوان یک متغیر برونزا محسوب میشود، به همین دلیل بسیاری از صاحب نظران به تحلیل وضعیت موجود صادرات غیرنفتی و یافتن راهبردهایی برای توسعه صادرات غیرنفتی پرداختهاند(حیدریان اقدامش، 1375، 34)
به علت وابستگی شدید کشور به درآمد ارزی حاصل از صادرات نفت، نتایجبرنامه های توسعه کشور و حتی تأثیر این درآمدهای ارزی بی ثبات بر برنامههای مذکور چندانشفاف و گویا نمیباشد، لذا متنوع سازی درآمدهای ارزی از طریق درآمد حاصل از صادراتغیرنفتی و کاهش وابستگی به درآمد نفت، یکی از راههای مبارزه با اقتصاد تک محصولی می باشد(محمدی و همکاران، 1390، 73).با توجه به اینکه برنامه سوم توسعه اقتصادى، اجتماعى، سیاسى و فرهنگى کشور بر مبناى صادرات غیر نفتى استوار گردیده است و نیز با توجه به بحثهاى موجود در ارتباط با حذف اقلام انرژى و منابع طبیعى از لیست صادرات کشورها، و بالاخره لزوم شکوفایى اقتصاد کشور در بخش صادرات غیر نفتى و عدم وابستگى کشور به اقتصاد تک محصولى، چنین به نظر مىرسد که کشور ما حرفى براى گفتن نخواهد داشت. از طرفى با توجه به اینکه در آینده نزدیک مزیت رقابتى کشور در زمینه صنعت نفت از دست خواهد رفت و میزان تولید نفت کفاف مصرف داخلى را نیز نخواهد داشت، پرداختن به موضوع صادرات غیر نفتى، خصوصاً از طریق متغیرهاى قیمتی و غیر قیمتی که تاکنون در کشور خیلى مورد بحث و بررسى قرار نگرفته است، ضرورى به نظر مىآید
1-5 اهداف تحقیق
هدف کلی :
هدف از این تحقیق، بررسی عوامل موثر بر صادرات غیر نفتی از دیدگاه اساتید می باشد
اهداف جزئی :
شناسایی عوامل قیمتی موثر بر صادرات غیر نفتی از دیدگاه اساتید
شناسایی عوامل غیر قمیتی موثر بر صادرات غیر نفتی از دیدگاه
1-6 چارچوب نظری تحقیق
در تحقیق حاضر، به جهت بررسی همه جانبه موضوع از چارچوب جامع و تلفیقی در این حوزه استفاده شده است. بدین منظور برای شناسایی عوامل موثر بر صادرات غیرنفتی از دیدگاه عباس شاکری(1383) بهره گرفته شده است. وی معتقد است که در مورد عوامل موثر بر صادرات طیفی از نظریات و راه کارها ارائه شده است که در یک سر این طیف، نظریه ای وجود دارد که بر نقش موثر و قابل ملاحظه عوامل قیمتی مانند نرخ ارز، سیاست های ارزی، سیاست های پولی و قیمت ها تاکید میکند و اعتقاد دارد که متغیرهای قیمتی و اصلاح و تغییر آنها این توانایی و استعداد را دارد که عوامل و شرایط مبنایی غیر قیمتی را اصلاح کرده و یا ارتقاء بخشیده و تامین نماید. در سر دیگر طیف نظریهای وجود دارد که بر اهمیت بسیار بالای عوامل غیرقیمتی مثل بهره وری، رقابت پذیری، سازمان مدیریت کار و تولید و عنصر کیفیت تاکید دارد. در وسط این طیف نظریات زیادی وجود دارد که بسته به نزدیکی و دوری از دو سر آن، عوامل قیمتی و غیر قیمتی را با وزن ها و ضرایب متفاوت مورد تاکید و توجه قرار می دهد(شاکری، 1383، صص 38-39)
مسلماً در واقعیت، ترکیب و وزن های خاصی از متغیرهای قیمتی و غیرقیمتی بیشترین تاثیر را بر صادرات غیرنفتی داشته و رفتار و تغییرات این متغیر را به خوبی نشان می دهند. در پژوهش حاضر نیز با مبنا قرار دادن این دیدگاه و با تاکید بر متغیرهای قیمتی و غیرقیمتی به شناسایی عوامل موثر بر صادرات غیرنفتی پرداخته شده است. برای تکمیل دیدگاه مذکور سعی شده است تا با بهره گیری از پژوهشهای مختلف به شناسایی عوامل موثر بر صادرا ت غیرنفتی پرداخته و مدلی جامع در این عرصه ارائه نمائیم
1-7 فرضیه های تحقیق
از دیدگاه اساتید دانشگاههای استان آذربایجان غربی، عوامل قیمتی در صادرات غیر نفتی موثر است
از دیدگاه اساتید دانشگاههای استان آذربایجان غربی، عوامل غیر قیمتی در صادرات غیر نفتیموثر است
از دیدگاه اساتید دانشگاههای استان آذربایجان غربی، تاثیر متغیرهای وارد شده در مدل(عوامل موثر بر صادرات غیرنفتی) متفاوت است
1-8 مدل تحلیلی تحقیق
با توجه به مطالب ذکر شده در ارتباط با صادرات غیرنفتی و عوامل قیمتی و غیرقیمتی موثر بر آن،مدل تحلیل تحقیق به صورت زیر پیشنهاد میشود
1-9 مدل عملیاتی تحقیق
صادرات غیر نفتی معمولاً در حوزه عوامل قیمتی تابعی از تغییرات مثبت ظرفیت تولید داخلی، قیمت نسبی صادراتی و ذخیره سرمایه ثابت (طیبی و مصری نژاد، 1381)، میزان مصرف داخلی(طیبی، 1386)، نسبت هزینههای داخلی(ابریشمی، 1389)، نرخ ارز(احسانی و همکاران، 1388)، سیاست های ارزی، تورم، سیاست های پولی و قیمت(شاکری، 1383)، نرخ تورم، نرخ ارز(کازرونی و فشاری، 1387)، صرفه های مقیاس، سرمایه گذاری مستقیم خارجی(کریمی و پیراسته، 1383)، نرخ ارز، نرخ تورم، تولید ناخالص داخلی(تقوی و نعمتی زاده، 1390، ناظمی، 1388)، درآمد حاصل از صادرات غیرنفتی (پسران، کیم و ویلیامسون، 1997)، درآمد خارجیان، شاخص کل قیمت کالاها در خارج، شاخص قیمت داخلی، شاخص قیمت جهانی کالاهای صادراتی، نرخ ارز، ارزش افزوده بخش کشاورزی، تولید ناخالص داخلی کشورهای پیشرفته(اسماعیلی، 1369)، مصرف داخلی، قیمت های جهانی، نسبت نرخ ارز رسمی به نرخ ارز واقعی، ارزش ذخایر نفت، ارزش صادرات نفتی(نادری، 1377) و عواملی از این طیف می باشد
همچنین در حوزه عوامل غیر قیمتی نیز صادرات غیر نفتی تابعی از شناخت بازارهای مصرف خارجی، کیفیت محصولات، آشنایی با شیوه های نوین تجارت، آموزش و تشویق صادر کنندگان، ثبات قوانین و مقررات مرتبط با صادرات غیرنفتی(بهمنشیر و همکاران، 1389)، بهره وری، رقابت پذیری سازمان، مدیریت کار و تولید و عنصر کیفیت(شاکری، 1383)، آزادسازی تجاری یا جهانی شدن(محمدی، 1385، ابریشمی و همکاران، 1388، اوکو، 2004)، سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه(مبارک، 1389، کریمی و پیراسته، 1383)، مزیت رقابتی، بهره وری(کازرونی و فشاری، 1387)، حمایت دولت، دانش و مدیریت، نوآوری، نیروی انسانی(تاج دینی و همکاران، 1390) تعریف شده است
1-10 قلمرو تحقیق
قلمرو موضوعی : تحقیق حاضر از نظر موضوعی به شناسایی عوامل موثر بر صادرات غیر نفتی از دیدگاه اساتید دانشگاهی اختصاص دارد
قلمرو مکانی : قلمرو مکانی تحقیق به دانشگاههایدارای رشته اقصاد و مدیریت(دانشگاههای دولتی، پیام نور و آزاد) استان آذربایجان غربی محدود میشود
1-11 محدودیت های تحقیق
با توجه به محدودیت زمانی و به جهت جمع آوری اطلاعات بدون تورش و اطمینان از پاسخ گویی صحیح پاسخ دهندگان، تعداد مولفه ها و متغیرهای وارد شده در مدل محدود گردیده است. به عبارت دیگر علاوه بر متغیرها و مولفه های وارد شده در مدل، متغیرهای دیگری نیز در راستای عوامل اثرگذار بر صادرات غیرنفتی وجود دارد که در پژوهش حاضر به آنها توجه نشده است(مانند درآمد خارجیان، مدیریت کار، ارزش افزوده بخش کشاورزی، تولید ناخالص داخلی سایر کشورها و ;)
همچنین با توجه به نظرسنجی بودن موضوع پژوهش برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه استفاده شده است که این موضوع گاه به علت عدم وجود تخصص کافی در حوزه مورد بررسی و گاه به دلیل عدم تمایل پاسخ دهنده برای جواب گویی محدودیت هایی را به وجود می آورد. لحاظ این موضوع در زمان تفسیر نتایج ضروری به نظر می رسد، چراکه پاسخگویان به طور معمول، ادراکات و ذهنیت های برداشت شده خود را در قالب پاسخهای مورد نظر مطرح می کنند
هر پژوهشی با توجه به داده های مورد نیازش با محدودیت هایی روبرو است که پژوهش حاضر نیز از این اصل مستثنی نمی باشد. در این پژوهش به خاطر محدودیت های موجود فقط به مطالعه دیدگاه اساتیددانشگاههای استان آذربایجان غربی اکتفا شده است؛ پس به جهت تعمیم نتایج حاصل از این مطالعه به صورت کلی باید ملاحظات خاصی در نظر گرفته شود
ذهنیت ها، تصورات، علایق، آگاهیها و خصوصیات و دانش پژوهشگر و سایر ویژگیهای شخصی او مانند قدرت تعامل با دیگران و ; در فرضیه سازی، طراحی سوال ها، تنظیم پرسشنامه، ارتباط با دیگران و تحلیل اثر می گذارد. این تحقیق نیز از این اثرات در امان نیست و به طور طبیعی ویژگی ها و دانسته ها و علایق پژوهنده بر این تحقیق نیز اثر گذاشته است که این اثرات را باید از محدودیت های تحقیق بر شمرد
1-12 تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها
تحقیق حاضر به دنبال شناسایی عوامل موثر بر صادرات غیر نفتی از دیدگاه اساتید دانشگاههای استان آذربایجان غربی میباشد. برای این منظور ابتدا با مطالعه ادبیات موضوع عوامل موثر بر صادرات غیرنفتی در دو طیف اصلی عوامل قیمتی و عوامل غیر قیمتی تعیین شده است. ذیلاً تعریف هر کدام از این متغیرها بیان می گردد
1-12-1 تعریف مفهومی و عملیاتی صادرات غیرنفتی:
- تعریف مفهومیصادرات غیرنفتی
صادرات در لغت به معنای ارسال یا فرستادن کالا از جایی به جای دیگر است. جابجایی در داخل کشور یا از داخل به خارج هر دو مشمول این تعریف است. به صورت کلی، صادرات را می توان چنین تعریف کرد : فروش یا عرضه خارجی کالا ها و خدمات یک کشور به کشورهای دیگر در ازای دریافت کالاها، خدمات، ارز، طلا، تسویه بدهیها یا به منظور کمک های بلاعوض، تعمیر، تکمیل یا شرکت در نمایشگاهها(حسینی1386، 3).
در بیشتر کشورهای در حال توسعه صادرات فاقد تنوع لازم است و عموماً محدود به یک یا دو ماده عمده است و در اغلب موارد 70 تا 90 درصد درآمد ارزی کشور از طریق صادرات این نوع کالاها تامین می شود
- تعریف عملیاتی صادرات غیرنفتی
در تحقیق حاضر صادرات غیرنفتی با توجه به مدل اسماعیل پور و نجفیان(1380) مورد سنجش قرار گرفته است. بر اساس مدل اسماعیل پور و نجفیان(1380)، صادرات غیرنفتی از شاخص های اصلی زیر تشکیل می شود :
صادرات کالاهای کشاورزی؛
صادرات کالاهای صنعتی؛
صادرات مواد معدنی و مصالح ساختمانی؛
صادرات کالاهای سنتی مانند فرش ؛
خدمات فنی و مهندسی(اسماعیل پور و نجفیان، 1380، 26)
1-12-2 تعریف مفهومی و عملیاتی عوامل قیمتی موثر بر صادرات غیرنفتی:
- تعریف مفهومیعوامل قیمتی موثر بر صادرات غیرنفتی
در مورد عوامل تاثیرگذار بر صادرات غیر نفتی طیفی از نظریات و راه کارها ارائه شده است. در یک سر این طیف، نظریه ای وجود دارد که بر نقش عوامل قیمتی تاکید می کند. در واقع این نظریه در همه وضعیت های ساختاری و نهادی اقتصادها نقش یکسان و منحصر بفردی برای قیمت قائل است و قیمت را تنظیم کننده همه امور و تصحیح کننده همه کاستی ها و موانع و بی تعادلی ها می داند. راه کار اساسی و محوری این نظریه برای ارتقا صادرات غیر نفتی و شتاب دادن به آن، سیاست ارزی و تضعیف پول ملی است(شاکری، 1383، 38)
- تعریف عملیاتی عوامل قیمتی موثر بر صادرات غیرنفتی :
در تحقیق حاضر با توجه به 10 شاخص زیر، عوامل قیمتی موثر بر صادرات غیرنفتی مورد بررسی قرار می گیرد
ظرفیت تولید داخلی؛
قیمت نسبی صادراتی؛
میزان مصرف داخلی؛
نرخ ارز؛
تورم؛
سیاست های پولی؛
سیاست های مالی؛
صرفه های مقیاس؛
سرمایه گذاری؛
درآمد حاصل از صادرات غیرنفتی
1-12-3 تعریف مفهومی و عملیاتی عوامل غیرقیمتی موثر بر صادرات غیرنفتی:
- تعریف مفهومیعوامل غیرقیمتی موثر بر صادرات غیرنفتی
در سر دیگر طیفذکر شده در مطالب فوق، نظریه ای وجود دارد که بر اهمیت بسیار بالای عوامل غیرقیمتی مثل بهره وری، رقابت پذیری، مدیریت کار و تولید و عنصر کیفیت دارد و برای عوامل قیمتی مانند تورم و نرخ ارز اهمیت قائل نیست و به قیمت های ناصحیح و اختلالی توجهی ندارد و نقش محدود کننده آنها را در نظر نمی گیرد و بی توجه به متغیرهای قیمتی بر راه حل های مبنایی غیر قیمتی تاکید می کند. در حقیقت این دیدگاه به نقش مفید و مثبت قیمتها در جایگاه صحیح خود اهمیت کافی نمی دهد و به فرصت استفاده از این ابزار کارآمد توجهی ندارد(شاکری، 1383،39)
- تعریف عملیاتی عوامل غیرقیمتی موثر بر صادرات غیرنفتی :
در تحقیق حاضر با توجه به 10 شاخص زیر، عوامل غیرقیمتی موثر بر صادرات غیرنفتی مورد بررسی قرار می گیرد
شناخت بازارهای مصرف خارجی؛
کیفیت محصولات؛
آشنایی با شیوه های نوین تجارت؛
آموزش و تشویق صادر کنندگان؛
ثبات قوانین و مقررات مرتبط با صادرات غیرنفتی؛
بهره وری نیروی کار؛
رقابت پذیری سازمان؛
مزیت رقابتی؛
حمایت دولت؛
دانش و مدیریت
2-1 مقدمه
به طور کلی یکی از مهمترین مشکلات کشورهای در حال توسعه و جهان سوم، تک محصولی بودن و وابستگی اقتصاد آنها به صدور مواد خام و اوّلیه است که پیامدهای منفی و ناگواری را در ساختار اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و حتی فرهنگی آنها ایجاد کرده است. چون بخش عمدهای از درآمدهای ارزی این قبیل کشورها منحصراً از طریق صدور یک یا چند قلم مواد خام و اولیه به دست میآید، لذا این قبیل کشورها در برابر ناملایمات و فشارهای خارجی ساختاری بسیار ضعیف و شکننده دارند. بدیهی است در چنین شرایطی هر گونه نوسان غیر عادی که در قیمت این کالا یا کالاهای محدودی که منابع اصلی درآمد این کشورها را تشکیل میدهد، به وجود میآید، اثرات پردامنهای بر کل ساختار آنها بر جای خواهد داشت. به اعتقاد آگاهان مسائل اقتصادی، اتکا به درآمدهای حاصل از صدور نفت خام، از چند دهه پیش مانع از آن شده است که مسئولان برنامهریز، برای ایجاد تنوّع در منابع درآمد ارزی و توسعه صادرات کشور به نحو اساسی چاره اندیشی کنند. افزایش شدید جمعیت، کاهش ذخایر نفتی و تنزل تدریجی بازده چاهها و بالا رفتن هزینه استخراج، بیاطمینانی به آینده بازار جهانی و افت قیمت آن، ترمیم خسارات ناشی از جنگ هشت ساله و بازسازی اقتصاد ایران و افزایش تعهدات خارجی کشور بیتردید نیاز ایران را به ارز افزایش خواهد داد. قابل پیشبینی است که اقتصاد ایران برای بازسازی و توسعه و تغذیه جمعیّت به ارز بیشتری نیازمند خواهد بود و لذا راهی جز تأکید بیشتر بر صادرات غیر نفتی در پیش ندارد. از این گذشته، روند افزایش مصرف داخلی به حدی است که تداوم صادرات نفت را در آینده با تردید جدّی مواجه میکند. بنابر پیشبینی های به عمل آمده در صورت تداوم رشد فعلی مصرف داخلی، طی 12 سال آینده صادرات نفت به صفر خواهد رسید. مجموعه عواملی که مورد اشاره قرار گرفت آشکار میسازد که برای رسیدن به اقتصاد بدون نفت باید استراتژی توسعه ملی و صادراتی کشور را بازنگری کنیم و حضور اقتصادی ایران را در بازارهای جهانی افزایش دهیم(هاشمی، 1388، 39)
با توجه به این موضوع و در راستای هدف پژوهش حاضر، در این فصل با انجام مطالعات کتابخانهای و بررسی کتب و مقالات مختلف، نگرشها و مدلهای گوناگون در زمینه عوامل موثر بر صادرات غیرنفتی طی دو بخش بررسی میشود. بخش اول به بررسی مبانی نظری پشتیبان موضوع پژوهش اختصاص دارد و در بخش دوم نیز اهم مطالعات خارجی و داخلی انجام گرفته در این حوزه ارائه میشود
2-2 پیشینه نظری
در این بخش از تحقیق ابتدا به مفاهیم صادرات به صورت عام و صادرات غیرنفتی به صورت اخص و روند بلند مدت آن در ایران، بطور اجمالی اشاره میشود که برای ورود به بحث راهگشا خواهد بود. در ادامه و به شکلی جامعتر عوامل موثر بر صادرات غیرنفتی از دیدگاه تئوریهای مطرح پشتیبان مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در این قسمت سعی شده است تا با تکیه بر نتایج تجربی بدست آمده از پژوهش های دیگر و ترکیب آن با مدلهای اصلی در این حوزه دیدی کلی در ارتباط با موضوع عوامل موثر بر صادرات غیرنفتی ایجاد گردد
بخش اول : صادرات غیرنفتی
2-2-1 تعریف مفهوم صادرات و اهداف آن
صادرات عبارتست از ارتباط و کار کردن با بازارهای حرفه ای و حرفه های بازار در آن سوی مرزها.صادرات نقطه آغاز ارتباط برقرار کردن با دیگران است. صادرات برای رشد و توسعه اقتصادی کشور است که از فروش تولیدات یا خدمات به کشورهای دیگر برای کسب درآمد ارزی حاصل می شود و در برقراری موازنه تجاری و ایجاد تعادل اقتصادی کمک شایانی می نماید(شجاعی، 1387، 24)
صادرات عبارتست از صدورکالاهای تولید شده در داخل کشور اعم از نفتی و غیرنفتی که اقلام عمده شامل فرش دستباف، پسته، زعفران و کالاهای صنعتی و ; می باشد که پس از طی مراحل قانونی از طریق گمرک در مبادی خروجی کشور صادر می شود(خسرویان و بخشی زاده، 1374، 53)
عمده ترین هدف شرکتها از ورود به بازارهای بین المللی، ایجاد فرصت های مناسب برای کسب سود است. همین دلیل، باعث می شود تا تعدادی از شرکتها پس از دریافت سفارشی غیرقطعی از خارج، به تحقیق در فرصت های موجود در آن بازار خارجی، برانگیخته شوند. وقتی شرکتی به طور قطع تصمیم می گیرد وارد بازار خارجی شود، مجبور است به طور جدی و موثر خود را متعهد به ارائه پیوسته کالا و خدمات بداند. صادرات، آسانترین و کم هزینه ترین راه ورود به بازارهای خارجی است که بر دو گونه صادرات مستقیم و صادرات غیرمستقیم می باشد(جعفرزاده، 1388، 71)
الف) صادرات مستقیم : فروشندگانی که دسترسی به خریداران بازارهای خارجی دارند، اقدام به صدور کالا کرده و بدون واسطه عمل کرده و هزینه های خود را در این مورد افزایش نمی دهند و کالا را به طور مستقیم به بازارهای خارجی می رسانند. این گونه عملیات گرچه مستلزم سرمایه گذاری و ریسک بیشتر است، اما بازگشت سرمایه و سود افزون تری را به دنبال دارد(جعفرزاده، 1388، 72)
ب) صادرات غیر مستقیم : موسساتی که در آغاز راه هستند و فعالیت های خود را به تازگی شروع کرده اند، غالباً از این طریق وارد عمل می شوند؛ زیرا اولاً نیازمند سرمایه گذاری کمتر بوده و ثانیاً مجبور نیستند فعالیت ها و خدمات فروش خود را افزایش داده و ریسک بیشتری را بپذیرند. این گونه شرکتها؛ کالاهای خود را از طریق واسطه های داخلی و خارجی در بازارهای بین المللی به فروش می رسانند(جعفرزاده، 1388، 72)
کشورها به دلیل مواهب داخلی در تولید کالاهایی خاص «در زمینه، امکانات یا مرحله تولید» می توانند به طور نسبی بیشترین کارایی را داشته باشند و شامل مزیتهایی هستند که عبارتند از : نیروی انسانی، منابع طبیعی، فناوری از منظر قیمت تمام شده، صدور که شامل عواملی است مانند بسته بندی، حمل و نقل، بیمه، بازاریابی، تبلیغات، کیفیت و سرعت انتقال کالاهای صادراتی به بازارهای مصرف، عامل انتقال کالاها و نیز در زمینه تقاضا که شامل عواملی مانند جمعیت، درآمد و عوامل جغرافیایی وابسته است و نیز کشش پذیری تقاضا و درآمد. بنابراین این کشورها مایلند درتولید کالاها و عرضه خدمات تخصص یابند. کشورها منابع داخلی خود را به صادرات اختصاص می دهند، زیرا از طریق مبادلات بین المللی، کالاها و خدمات بیشتری نسبت به تخصیص مستقیم همان منابع به تولید داخلی دریافت می کنند. مهمترین دلایلی که صدور کالا را اجتناب ناپذیر می کنند عبارتند از : بهبود کیفیت کالاهای تولیدی، تولید به مقیاس اقتصادی، افزایش سطح اشتغال، تامین درآمد ارزی و در نتیجه رشد وتوسعه اقتصادی(حسینی، 1386، 3-5)
2-2-2 سیر تاریخی صادرات در ایران