پایان نامه پیامدهای جنگ آمریکا و عراق (2003) و تأثیر آن بر آینده اوپک در word دارای 160 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد پایان نامه پیامدهای جنگ آمریکا و عراق (2003) و تأثیر آن بر آینده اوپک در word کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است
توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است
بخشی از فهرست مطالب پروژه پایان نامه پیامدهای جنگ آمریکا و عراق (2003) و تأثیر آن بر آینده اوپک در word
11-1- موانع و تنگناهای تحقیق
12-1- سازماندهی تحقیق
فصل دوم: کلیات نظری
- مقدمه نظری
1-2- همگرایی
1-1-2 – عوامل همگرایی اوپک
2-2- نظام تک قطبی متقارن
3-2- دکترین بوش، نظم نوین جهانی
4-2- نظریه هژمونی و کاربرد آن در منطقه خاورمیانه
1-4-2- اهداف هژمونیک آمریکا
2-4-2- هژمونی نفتی آمریکا
فصل سوم : تاریخچه و عملکرد اوپک
1-3- چگونگی شکل‌گیری اوپک
2-3- اهداف و برنامه‌های اوپک
3-3- اعضای اوپک
4-3- ساختار و ارکان اوپک
1-4-3- کنفرانس
عنوان صفحه
2-4-3- هیئت عامل
3-4-3- دبیرخانه
4-4-3- دبیر کل
5-3- تحولات اوپک از زمان تشکیل
6-3- آژانس بین‌الملل انرژی و نقش آن در کاهش قدرت اوپک
7-3- جنگ عراق علیه ایران و تأثیر آن بر اوپک
8-3- جنگ عراق علیه کویت و اوپک
9-3- حمله آمریکا به عراق (2003)
10-3- جمع‌بندی تحولات اوپک
11-3- نوسانات نظام سهمیه بندی اوپک
فصل چهارم: تحولات عراق
1-4- پیشینه تاریخی و جغرافیایی عراق
2-4- تاریخچه نفت و عراق
3-4- بحرانهای عراق در حوزه خلیج فارس
1-3-4- جنگ عراق علیه ایران و تأثیر آن بر نفت عراق
2-3-4- جنگ عراق علیه کویت
3-3-4- جنگ آمریکا علیه عراق
عنوان صفحه
فصل پنجم: اهداف آمریکا در عراق
1-5- آمریکا و خلیج فارس
2-5- رابطه ایالات متحده در جنگ عراق علیه ایران
3-5- جنگ عراق علیه کویت و نقش ایالات متحده آمریکا
4-5- حمله آمریکا به عراق یک گزینه با چندین هدف
5-5- افزایش وابستگی آمریکا به نفت
6-5- دلایل و اهداف آمریکا از جنگ
1-6-5- شرایط اقتصادی آمریکا در بروز جنگ
2-6-5- اهداف و دلایل داخلی آمریکا
3-6-5- اهداف و دلایل منطقه‌ای آمریکا
4-6-5- اهداف و دلایل جهانی آمریکا
فصل ششم: دیدگاهها و تحلیلها درباره حمله به عراق و آینده اوپک
1-6- اتحادیه اروپا و بحران عراق
1-1-6- موافقان حمله به عراق
2-1-6- مخالفان حمله به عراق
2-6- قطعنامه 1441 و دیدگاههای موافق و مخالف حمله به عراق
1-2-6- ادله موافقان حمله آمریکا به عراق
عنوان صفحه
2-2-6- ادله مخالفان حمله آمریکا به عراق
3-6- آینده اوپک با حضور یا عدم حضور عراق
1-3-6- اگر عراق در اوپک بماند
2-3-6- اگر عراق از اوپک خارج شود
4-6- تحلیل‌های اقتصادی عرضه و تقاضای جهانی نفت
1-4-6 – شاخصهای کمی عرضه و تقاضای جهانی نفت
2-4-6- تحلیل اقتصادی آمارهای 10 ساله نفت جهان
فصل هفتم
نتیجه‌گیری
منابع و مأخذ
پیوست‌‌ها و ضمائم
1- روزشمار اوپک از 2003 تا پایان 2004 میلادی
2- پیش‌بینی تولید کشورهای غیر اوپک
3- نمودار تحولات قیمت نفت
4- گزارش آماری انرژی جهان در سال
فهرست جداول و نمودارها
عنوان صفحه
جدول شماره یک – میزان تولید نفت جهانی برحسب مناطق جغرافیایی
جدول شماره2- تقاضا و عرضه نفت جهان
جدول شماره3- سقف سهمیه تولیدی کشورهای عضو اوپک
جدول شماره4- ذخایر اثبات شده نفت اوپک
نمودار شماره یک- ظرفیت تولید نفت تا سال 2020
جدول شماره 5- سناریوهای مختلف پیش‌بینی ظرفیت تولید اوپک در سال 2010
جدول شماره6- موازنه عرضه و تقاضای نفت در سال 2010
جدول شماره7- ذخایر اثبات شده نفت عراق
جدول شماره8- تولیدات نفت خام عراق
جدول شماره9- میزان تولید نفت آمریکا
جدول شماره10- میزان مصرف نفت آمریکا
جدول شماره11- میزان واردات نفت خام آمریکا
جدول شماره12- میزان مصرف نفت جهان
جدول شماره13- میزان واردات نفت جهان
جدول شماره14- میزان تولیدات نفت جهان
جدول شماره15- تحولات قیمت‌های نفت
جدول شماره 16- میزان ذخایر نفتی جهان
جدول شماره17- جدول برهم کنش تولید، مصرف، واردات و قیمت نفت جهان
نمودار شماره دو- برآیند تقاطعی تولید، مصرف، واردات بر قیمت نفت جهان
بخشی از فهرست مطالب پروژه پایان نامه پیامدهای جنگ آمریکا و عراق (2003) و تأثیر آن بر آینده اوپک در word
1- امامی، محمد علی، عوامل تأثیرگذار خارجی در خلیج فارس، تهران: وزارت امور خارجه ، مرکز چاپ و انتشارات، 1382
2- آقایی سید داوود، نقش و جایگاه شورای امنیت و نظم نوین جهانی، تهران: انتشارات پیک فرهنگ ، 1375
3- بیدگلی، علی، تاریخ سیاسی و اقتصادی عراق، تهران: مؤسسه مطالعات و انتشارات تاریخی میراث ملل، 1368
4- بورونو، نفت و سیاست ایالات متحد، در خاورمیانه نزدیک و میانه، ترجمه ماشاءالله ربیع زاده، تهران: میر (گوتنبرگ)، فروردین 1364
5- بلک ول ، جیمز و دیگران، صاعقه در صحرا (استراتژی و تاکتیکهای جنگ خلیج فارس)، ترجمه حمید فرهادی نیا، هوشمند نامور تهران، تهرانی: انتشارات اطلاعات، 1372
6- خلعت بری، فیرزه، مبانی اقتصاد نفت، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1373
7- دوئرتی، جیمز؛ فالتزگراف، رابرت، نظریه‌های متعارض در روابط بین‌الملل، تهران: نشر قوس، سال 76
8- دهشیار، حسین، سیاست خارجی آمریکا و هژمونی، تهران: نشر علم، پائیز 71
9- رضوی، حشمت الله، اوپک و سیاست نفتی جمهوری اسلامی، ایران، تهران: انتشارت چاپخش، 1380
10- ریتر، اسکات ؛ پیت، ویلیام ریور، جنگ علیه عراق (آنچه نمی‌خواهند شما بدانید)، ترجمه نوید هاشمی طباء، تهران: انتشارات غزال، 1382
11- رحمانی، نژاد، تاریخ اوپک، تهران: انتشارات فرانگین، 1353
12- سیف زاده، حسین، روشندل، جلیل، تعارضات ساختاری در منطقه خلیج فارس، تهران: مرکز پژوهشهای علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه ، 1379
13- سریر، محمد؛ هاشمی، مرتضی ، اوپک و دیدگاههای آینده، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه، 1369
14- طلوعی، محمود، بازی قدرت جنگ نفت در خاورمیانه، تهران: نشر علم، پائیر 71
15- طرفی، عباس ، جنگ و نفت، تهران: انتشارات خاتم، 1380
16- فرشاد گهر، ناصر، بررسی قدرت اوپک در سیاست جهانی نفت، تهران: پژوهشکده علوم دفاعی استراتژیک، بهار 1374
17- کاظمی: سید علی اصغر، نظریه‌های همگرایی در روابط بین‌الملل «تجربه سوم» ، تهران : نشر قومس، سال 70
18- مدیر قمی، رضا، و دیگران، اوپک، موقعیت و دیدگاهها، تهران: انتشارات کویر، 1380
19- همتی، عبدالناصر، اقتصاد نفت، تهران: انتشارات سروش، 1374
20- یرگین، دانیل، نفت، پول، قدرت، ترجمه منوچهر غیبی ارطه‌ای، جلد دوم، تهران: انتشارات روابط عمومی شرکت ملی نفت ایران، بهار 1374
21- یوسفی، ابراهیم، ژئوپلیتیک و سیاست خارجی عراق، تهران: سال 75-74
نشریات و مجلات فارسی
22- امینیان، بهادر، آمریکا و طرح خاورمیانه بزرگ، اهداف، ابزار و مشکلات، فصلنامه سیاست دفاعی، سال 12، شماره 84، پائیز 82
23- امین شکروی، علی اصغر، نفت عراق، نوسانات قیمت نفت و سازمان اوپک بعد از جنگ خلیج فارس، دیدگاهها و تحلیلها، شماره 171، سال 1382
24- استقامت، فاطمه، اوپک (سازمان کشورهای صادر کننده نفت) ، تهران، وزارت امور خارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی ، 1383
25- اوپک و فروپاشی، گسترش صنعت، سال 14، شماره 647، فروردین 82
26- اتحادیه اروپا و بحران عراق، فصلنامه سیاست خارجی ویژه عراق، سال 18، زمستان 83
27- باقرپور اردکانی، عباس، بررسی مشروعیت حمله نظامی آمریکا به عراق در پرتو قطعنامه 1441 شورای امنیت، گزیده تحولات جهان، شماره 13، فروردین 82
28- بشارتی، محمد علی، آینده عراق، راهبرد، مرکز تحقیقات استراتژیک، شماره 28، تابستان 82
29- بررسی تحولات عراق و نقش آن در بازار جهانی نفت، تحولات بازار نفت، مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی، شماره 47 ، 1379
30- پایور، منوچهر، تهاجم به عراق علل و پیامدها، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال 10 شماره 2، تابستان 82
31- پرس و گوی سیاست و انرژی با دکتر غنیمی فر، همشهری دیپلماتیک، شماره 24، مهر 1383
32- حیدری، محمد، ایران و عراق پس از اشغال، ایران، شماره 2636، 1/8/82
33- حاجی یوسفی، امیرمحمد، اوپک در عصر جهانی شدن اقتصاد، فصلنامه سیاست خارجی، ش 3، پائیز 1379
34- حاجی یوسفی، امیر محمد، پیامدهای منطقه‌ای حمله آمریکا به عراق به تأکید بر ایران، برداشت اول، سال 2، ویژه نامه شماره 2، 1383
35- خرمی مقدم، جواد، دموکراسی در خدمت منافع امریکا (گفتگو با عمادالدین باقی)، ایران ، شماره 34/3067 ، 2/3/82
36- دریابار، سیاوش، بوش نفت نمی‌خواهد، صبح و اقتصاد، شماره 78، 2/2/83
37- دهقانی، رضا، قطعنامه 1441، آخرین انتخاب صدام، گزیده، تحولات جهان، شماره 105، دی 1381
38- رضایی نصیر، غلامرضا، بازسازی گهواره تمدن، همشهری، شماره 286/3035، 28/2/1382
39- روحانی، حسن، مفهوم جدید حاکمیت ملی یا فرسایش حاکمیتها و سیاستهای آمریکا در بحران عراق، راهبرد، شماره 28، تابستان 82
40- سریع القلم، محمود، خاورمیانه تغییر میکند، ایران ، سال نهم، شماره 2642 ، 27/8/82
41- سیف، احمد، هژمونی دلار، یورو، و علل واقعی یورش آمریکا به عراق، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 9 و 10- خرداد و تیر 1382
42- ساختار و ارکان اوپک، ابرار اقتصادی، شماره 1567 ، 18/9/82
43- شیرغلامی ، خلیل، بحران عراق، دگرگونی در روابط فراآتلانتیک، دیدگاهها و تحلیها، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، شماره 169، سال 1382
44- صفدری، حسین، نفت و معادلات خاورمیانه، همشهری دیپلماتیک، شماره 24، 8/7/83
45- صدری، محمد، اقتصاد جهان پس از 11 سپتامبر ، همشهری دیپلماتیک (ویژ نامه 11 سپتامبر ، شهریور 84
46- طلایی، محسن، بررسی ساختار قدرت در شرایط کنونی در روابط بین‌المللی، اطلاعات، شماره 22846، 12/5/82
47- غنیمی فر، حجت الله، نفت و امنیت خلیج فارس، ماهنامه نفت و امنیت خلیج فارس، شماره 3، فرودین 84
48- فرشاد گهر، ناصر، اوپک در برابر دیگر بازیگران جهانی نفت، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، شماره 20، تابستان 1378
49- فرشاد گهر، ناصر، شناسایی و تقویت عوامل همگرایی کشورهای درون و بیرون اوپک، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، شماره 40، زمستان 1379
50- قاسم زاده، ابوالقاسم، ثبات یا بی‌ثباتی، اطلاعات، شماره 22797، 28/3/82
51- کلر، مایکل، دستیابی به نفت جهان یا مهار چین، ترجمه پویا صدرات، همشهری- دیپلماتیک، شماره 17، 11/5/83
52- کامل، سید روح‌الله، تبیین نگرش امنیتی و اهداف چهار گانه هژمونی امریکا در عراق، راهبرد، شماره 29، 1383
53- کاسترز، پیتر، اندیشه‌های امریکا از جنگ، اقتصاد سیاسی جنگ طراحی شده امریکا علیه عراق، ترجمه حسین معین آبادی، برداشت اول، سال دوم، ویژه نامه شماره 2، 1383
54- کاهش تولید و افزایش درآمدهای نفتی اوپک، نفت و اقتصاد، شماره 150، مرداد 1372
55- گوهری مقدم، ابوذر، سیاست خارجی بوش، تداوم یا تغییر، همشهری- دیپلماتیک، شماره 83، 13/11/83
56- لنگرودی، سید حسین علوی، آینده دلار، دنیای بانکداری، تهران ، بانک صادرات ایران، شماره 198، 31/2/1384
57- لقمه چرب (نفت آمریکا، نفت عراق و اوپک)، همشهری، سال دوم. شماره 283/3031، 4/2/83
58- مجتهد زاده، پیروز، جهان سیاسی در سالی که گذشت، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 188-187، فروردین و اردیبهشت 83
59- مجتهد زاده، پیروز، جنگ آمریکا- عراق (مشکلات ژئواستراتژیک امریکا در نظام تک قطبی)، نگاه، شماره 33، 1382
60- موسوی، میر طیب، حمله آمریکا به افغانستان و مسائل داخلی ایالات متحده، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، سال 16، شماره 10-
61- مستکین، عبدالمهدی، بوش بوی نفت می‌دهد، همشهری- دیپلماتیک، شماره 24، 18/7/83
62- محمدی، فرهاد، امنیت ملی ایران و ایفای نقش مؤثردر اوپک با حضور عراق، صبح و اقتصاد، سال اول، شماره 71، 1383
63- موسوی، سید رسول، قدرت نفت، همشهری دیپلماتیک، شماره 24، 18/7/83
64- هدفهای اقتصادی امریکا در خاورمیانه ، همشهری، تاریخ 4/3/84
65- هرد، جفری، نفت خاورمیانه، یا رهبری اقتصاد جهان، ترجمه حسن مرادی، مشعل، سال نهم، شماره 247، 2/3/1382
کتب و نشریات انگلیسی:
66- Jash BullBerg. H.J. H, us international oilpolicy, Energy policy, june,
67- J. AL. Chalabi, Fadhil, Opec at the Crossroads, (Oxford): pergamon press,
پایان نامه:
68- علوی، سید محمد رضا، تحول نقش اوپک در آستانه قرن بیست و یکم و تأثیر آن بر روند قیمت گذاری نفت در عرصه بین‌المللی، تهران، سال 78-77
69- مهینی حسن زاده، رضا، عوامل همگرایی و واگرایی در سازمان کنفرانس اسلامی، سال 78-77
70- نجابت، علیرضا، بررسی نقش ایالات متحده امریکا در بروز بحران دوم خلیج فارس و پیامدهای آن، بهار
گزارشهای تحقیقی سازمانی:
71- برکشلی، فریدون، اوپک و بحرانهای نفتی، تهران: مؤسسه مطالعات انرژی، 1376
72- عملکرد وآینده اوپک و منافع جمهوری اسلامی ایران، تهران: مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی، سال 1382
73- فروغی، داریوش، عرضه وتقاضای قیمت نفت تا 2010، تهران: مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی ، 1376
74- مروری بر اهم فعالیتهای وزارت نفت 1382- 1376 ، نفت و توسعه 4، تهران: اداره کل روابط عمومی وزارت نفت، پائیز 1383
متفرقه:
75- آقایی، سید داوود، جزوه درسی، 1381
چکیده
در این تحقیق سعی شده به پیامدهای جنگ آمریکا و عراق و تأثیر آن برآینده اوپک با توجه به سئوال اصلی و سئوالات فرعی پرداخته شود. مساله تحقیق این است که آیا اوپک پس از حمله آمریکا به عراق نیز میتواند این وحدت و همگرایی را در بین اعضای خود حفظ نماید و یا اینکه با خروج عراق از اوپک یا عدم رعایت سهمیه عراق و یا دخالت آمریکا در تعیین سهمیه نفت عراق، تضعیف اوپک را شاهد خواهیم بود و آیا با ورود مصرف کنندگان انبوه جدید نفتی، معادلات نفتی به نفع کشورهای عضو اوپک رقم خواهد خورد. این تحقیق شامل هفت فصل می‌باشد
فصل اول: طراحی پژوهش، فصل دوم: کلیات نظری، فصل سوم: تاریخچه و عملکرد اوپک، فصل چهارم: جایگاه عراق در اوپک و بحرانهای این کشور، فصل پنجم: وضعیت آمریکا در زمان حمله به عراق و دلایل آمریکا از حمله به عراق، فصل ششم: تحلیل و دیدگاههای اتحادیه اروپا، اوپک و شاخصهای اقتصادی تولید جهانی نفت، فصل هفتم: جمع‌بندی و نتیجه‌گیری تحقیق
نتایج تحقیق، مؤید فرضیه جانشین تحقیق است که جنگ آمریکا علیه عراق تأثیری بر روند فعلی اوپک برجای نگذاشته و این جنگ در راستای نظم نوین جهانی است و به همین منظور امنیت انرژی یکی از اهداف اصلی در این زمینه است و مسائل دیگری همچون هژمونی دلار در برابر یورو بدلیل گسترش معاملات نفتی با یورو و افزایش نرخ برابری آن در برابر دلار و همچنین بهبود شاخصهای اقتصادی چین، اروپا و ژاپن در مقایسه با آمریکا، از دیگر اولویتهای جهانی قابل طرح آمریکا در حمله به عراق می‌باشد
مقدمه:
در قرن 21 توان مهار منابع انرژی یا خطوط انتقال آن تضمین ورود ثروت است و بدون تضمین جریان انرژی، امنیت ملی کشورها تهدید خواهد شد. این موضوع تا آن حد مورد توجه قرار گرفته که اصطلاح «بازی بزرگ جدید» برای آن انتخاب شده است. در این بازی بزرگ هدف اصلی هر بازیگر مهار منابع یا راههای انتقال انرژی است
برای اردوگاه غرب و در رأس آن آمریکا که تامین انرژی کشور را جزو منافع حیاتی اعلام کرده، وضع خاورمیانه و آینده آن بسیار خطرناک است. آمریکا و غرب یا باید شیوه‌ای همانند عراق (البته به شرط موفقیت در آینده) یعنی مهار نفتی را در اختیار بگیرند یا آن که راه مناسبی در همکاری با کشورهای دارای منابع عظیم نفتی پیدا کنند.[1]
بحران خاورمیانه و تحولات درونی کشورهای منطقه در جهتی نیست که غرب را به تامین انرژی خود امیدوار سازد. بنابراین موقعیت مناسبی در اختیار اوپک و بویژه کشورهای تولید کننده نفت در خلیج فارس و خاورمیانه قرار گرفته است تا بتوانند با اتخاذ یک راهبرد مشترک و با راهکارهای دیپلماتیک منافع خود را تضمین کنند. در غیر این صورت آمریکا و کشورهای غربی با روشهای گذشته خود که ریشه در استعمار دارد در پی تضمین منافع خود خواهند بود که عراق نمونه آن است؛ هر چند آینده عراق معلوم نیست تا چه حد به سود آمریکا و غرب تمام میشود یا به تقویت اوپک در جایگاه نظام جهانی. به همین جهت، پیامدهای، جنگ آمریکا و عراق و تأثیر آن برآینده اوپک، در این بررسی مورد تاکید قرار گرفته است تا زاویای از این مساله روشن شود
[1]- سید رسول موسوی، «قدرت نفت» همشهری- دیپلماتیک، ش24، 18/3/83، ص 2
1-1- طرح مسأله:
عراق به سبب در اختیار داشتن 112 میلیارد شبکه ذخیره نفت خام، به عنوان دومین کشور جهان از لحاظ ذخایر نفتی[1] میتواند نقش تعیین کننده‌ای را در آینده اوپک و معادلات نفتی جهان داشته باشد و همین مسأله، بهانه ایالات متحده پس از تصرف عراق بود و با طراح اینکه سهمیه در نظر گرفته شده برای عراق در اوپک (2 درصد نفت جهان)[2] به هیچ وجه برازنده عراق نیست، بذر جدایی و تفرقه را در بین عراق با سایر اعضای اوپک بیفکند. تا حدی که بوش و چنی تصور می‌کردند که ذخایر نفتی عراق در کمترین مدت ممکن میتواند بازارهای جهان را اشباع کند و قیمت نفت خام را به شبکه‌ای 15 دلار برساند.[3]
اگر تولید کنندگان نفت بازار را اشباع کنند قیمتها سقوط وحشتناکی خواهد داشت و اوپک تحت فشار قرار خواهد گرفت. این امر باعث عدم ثبات در کشورهایی که اتکاء بودجه آنها به درآمدهای نفتی است، خواهد شد و عدم ثبات اقتصادی بر بی‌ثباتی سیاسی فراگیر در منطقه خاورمیانه افزوده میگردد. کارشناسان معتقدند هدف نهایی آمریکا دستیابی به منابع عظیم نفتی جهان به منشور کنترل مناقشات آینده و تسلط بر کانون‌های احتمالی قدرت در آینده (اروپا و چین، روسیه) است. در این میان آژانس بین‌المللی انرژی که در آغاز عملاً برای مقابله با اوپک تشکیل شده بود، سعی میکند چنین بر همگان به باوراند که جایگزین‌هایی برای قدرت اوپک هم میتوان یافت. مقامات آژانس مذکور شایع می‌کنند که مناطق نفت خیزی در خارج از اوپک وجود دارند که میتوانند بر سلطه چندین دهه آن در بازار خاتمه دهند
از طرف دیگر بحث حضور یا خروج عراق از اوپک مسأله‌ای است که میتواند بر سرنوشت اوپک اثر بگذارد. از اینرو به بررسی این مسأله خواهیم پرداخت که آیا عراق به عنوان یکی از بنیانگذاران اوپک پس از حمله آمریکا به عراق (مارس 2003)، بر اتحاد و همگرایی با اوپک وفادار خواهد ماند و یا اینکه به عنوان متحد آمریکا و انگلیس مسیری خلاف اوپک را می‌پیماید و با ایجاد اختلاف بین اعضاء درباره نظام سهمیه بندی، افزایش تولیدات نفت بدون توجه به نظام سهمیه فروش ذخایر نفتی به شرکت‌های نفتی آمریکایی – اروپایی به تجزیه و تضعیف اوپک می‌انجامد. حال با توجه به اینکه اوپک در جهت تحولات ناشی از جنگ عراق – آمریکا قرار خواهد داشت و پیامدهای جنگ متوجه این سازمان خواهد بود بررسی این پیامدها که قطعاً بر سیاستگذاریهای نفتی خاورمیانه ای و اوپک تأثیرگذار است، حائز اهمیت است. حال با توجه به این امر سرنوشت اوپک چگونه خواهد بود
2-1- سئوال اصلی:
جنگ آمریکا علیه عراق در مارس 2003 چه پیامدهای سیاسی ـ اقتصادی بر آینده اوپک بر جای خواهد گذاشت
سئوالات فرعی:
- اهداف و ساختار اوپک چیست؟
- رابطه آمریکا و عراق پس از تشکیل اوپک چگونه بوده است؟
- دلایل حمله آمریکا به عراق چه بود؟
- آیاعراق به تنهایی میتواند جایگزین مناسبی برای تأمین نیازهای نفتی آمریکا باشد
3-1- فرضیه اصلی
جنگ آمریکا علیه عراق باعث تسلط آمریکا بر منابع نفتی عراق شده و بازتاب آن باعث تشدید اختلافات بین اعضای اوپک و در نتیجه تضعیف اوپک خواهد شد
فرضیه‌های جانشین
- جنگ آمریکا علیه عراق باعث اتحاد بیشتر اعضای اوپک خواهد شد و اوپک نه تنها تضعیف نخواهد شد بلکه تقویت نیز میشود
- جنگ آمریکا علیه عراق تأثیری بر روند فعلی اوپک برجای نخواهد گذاشت و این امر بیشتر بدنبال نظم نوین جهانی با تأکید بر امنیت انرژی است
4-1- متغیرهای دخیل
1- قیمت تولید و مصرف نفت جهان
2- ذخایر و تولید نفت اوپک
3- تولید، مصرف و ذخایر نفتی کشور عراق
4- بحرانهای مؤثر بر قیمت نفت
5- جنگ آمریکا علیه عراق
6- آینده اوپک
5-1- تعریف عملیاتی مفاهیم
حادثه یازدهم سپتامبر: در تاریخ یازده سپتامبر 2001 چهار هواپیمای ربوده شده بوسیله افراد ناشناس با ساختمانهای پنتاگون در واشنگتن و مرکز تجارت جهانی در نیویورک اصابت کردند و بخش اعظم آن را تخریب کردند که آمریکا عاملان این حمله تروریستی اسامه بن لادن و شبکه تروریستی القاعده نسبت داد بدین ترتیب مبارزه خود را علیه تروریسم آغاز کرد
6-1- پیشینه تحقیق
مروری بر تحقیقات و مطالعات پیشین، به شناخت دقیقتر ابعاد مسأله تحقیق کمک می‌نماید و از این رو میتوان دیدگاهها و یافته‌هایی که در زمینه تحقیق وجود دارد، شناسائی نمائیم و بر این اساس به دنبال گردآوری اطلاعات و تولید یافته‌های نوینی باشیم که تاکنون در مورد آنها کاری صورت نگرفته و اطلاعاتی درباره آن وجود ندارد
با این مقدمه لیست منابع موجود در زمینه پیامدهای جنگ آمریکا علیه عراق (2003) و تأثیر آن برآینده اوپک را میتوان در 5 گروه طبقه‌بندی کرد
1- تحقیقات و بررسیهای آکادمیک اعم از بحثهای نظری و کاربردی
2- پایان نامه‌های تحصیلی
3- کتب: هیچ کاری منطبق با عنوان تحقیق انجام نشده است
4- مقالات
از آنجایی که در ارتباط با موضوع مورد بررسی مقالات متعددی در نشریات تخصصی و روزنامه‌های سراسری منتشر گردیده است که بیشتر از رویکرد سیاسی، نظامی و اقتصادی به مسأله پرداخته‌اند که اهم آن در متن تحقیق مورد استناد قرار گرفته است در اینجا فقط به تعدادی از مهمترین مقالات در این زمینه اشاره میشود
نخستین مقاله «دستیابی به نفت جهان یا مهار چین» نوشته مایکل کلر مندرج در همشهری دیپلماتیک صفحات 14 و 15 نیمه اول مرداد 83 می‌باشد. در این مقاله نویسنده بیشتر به اهمیت عامل انرژی در رقابت آمریکا با چین می‌پردازد و اشاره میکند بر اساس گزارش دیک چنی، میزان تولید داخلی نفت از حدود 5/8 میلیون شبکه در روز در سال 2002 به 7 میلیون شبکه در روز در سال 2020 کاهش می‌یابد و در همین حال میزان مصرف از 5/19 میلیون شبکه در روز به 5/25 میلیون شبکه در روز افزایش خواهد یافت و به همین جهت توجه به خلیج فارس، امنیت انرژی و کسب هواداران جدید در منطقه از جمله سیاستهای انرژی و نظامی آمریکا در دو دهه اول قرن بیست و یکم خواهد بود
مقاله دیگر در این زمینه «نظم نوین نفت» مارشال آئوربک مندرج در همشهری دیپلماتیک مورخ 18 مهر 83 در صفحه 12 می‌باشد. مقاله مذکور به «اعجاب نفتی اکتبر» پرداخته است که طی آن عربستان سعودی و سایر اعضای اوپک در ژوئیه 2003، رضایت خود را از افزایش قیمت نفت به 35 دلار اعلام کردند و این نگرانی را بوجود آورد که دوران «نفت ارزان» به پایان برسد و از آنجایی که رشد اقتصادی آینده آمریکا به طور عمده وابسته به تولید تضمین شده، دست یافتنی و فراهم شدنی انرژی است و کاهش تولید نفت اوپک در زمانی که بازار به آن نیاز دارد و افزایش قیمت نفت در زمانی که آمریکا با کاهش در آمد قابل مصرف روبروست از جلمه فاکتورهای تکاپو و توجه ویژه آمریکا به نفت خاورمیانه است
مقاله دیگر در این زمینه «نفت و استراتژی‌های آمریکا» ترجمه عباس فتاح‌زاده مندرج در همشهری مورخ 30 دی ماه 81 در صفحه 18 می‌باشد و اشاره می‌نماید که علاقه آمریکا به منطقه خلیج فارس جدید نیست. البته در ابتدا رنگ سیاسی قضیه پررنگ تر از بعد اقتصادی بود ولی بتدریج پس از فروپاشی کمونیسم، تصرف نظامی کویت توسط نیروهای آمریکا، افزایش مصرف نفت و کاهش تولید نفتی و ذخایر آن در سایر حوزه‌ها، اهمیت بیشتری می‌یابد. منطقه خلیج فارس با 679 میلیارد بشکه (65 درصد ذخایر شناخته شده جهان) مدتها آمریکا بازیگر اصلی منطقه باقی خواهد ماند. عامل این امر هم فاکتورهای اقتصادی تأثیرگذار در آن می‌باشد
گزارش دیگر در این زمینه تحت عنوان «لقمه چرب» با نگاهی به نفت آمریکا، نفت عراق و اوپک مندرج در همشهری مورخ 4 اردیبهشت 82 می‌باشد که در آن اشاره میشود از نظر آمریکا، سهم در نظر گرفته شده اوپک برای عراق به عنوان دومین کشور نفت خیز و اختصاص 5/2 میلیون بشکه (2 درصد تولید نفت جهان) منطقی نمیداند و خواهان تغییراتی در این زمینه است و این در صورتی است که اوپک برای تثبیت قیمت نفت جهان، بدنبال کاهش تولید نفت از 5/24 میلیون شبکه به 24 میلیون شبکه در اجلاس 24 آوریل اوپک بوده است. از طرف دیگر بازسازی عراق با ثروت نفتی 112 میلیارد بشکه‌ای چنان لقمه چربی است که حتی ناتو هم نتوانسته نسبت به آن بی‌تفاوت باشد. به رغم آنکه برخی اعضای ناتو نظیر آلمان و فرانسه عملاً جنگ را تحریم کرده بودند اما حالا ظاهراً این سازمان طرح‌هایی برای صلح بانی و بازسازی عراق دارد. به نوشته روزنامه فرانکفورتر آلگماین سایتونگ در داخل ناتو تمایل برای برعهده گرفتن مسئولیت و نقش در عراق افزایش پیدا میکند
مطلب دیگر در این زمینه، مقاله «بوش بوی نفت می‌دهد» نوشته عبدالمهدی مستکین مندرج در صفحه7 همشهری دیپلماتیک مورخ 18 مهر 83 است که در آن اشاره میشود دولتمردان جمهوری خواه آمریکا ارتباط تنگاتنگی با کارتل‌های نفتی آمریکا دارند و یکی از اهداف اساسی ایالات متحده آمریکا از اشغال نظامی عراق، بدست گرفتن ابتکار عمل در تولید و تعیین قیمت نفت از طریق سیطره بر ذخایر استراتژیک نفت عراق بود. در همان روزهای اول اشغال عراق، نیروهای آمریکایی تنها مناطق نفتی را تحت حفاظت شدید خود قرار دادند. در واقع هدف آمریکاایجاد جایگزینی مناسب برای اوپک در منطقه خاورمیانه است. از این منظر به خوبی حضور 50 ساله آمریکا در عراق قابل درک خواهد بود. در همین چارچوب گفته «برنت اسکورکرافت» مشاور امنیت ملی اسبق آمریکا مؤید این دیدگاه ایالات متحده خواهد بود: «مهمترین هدف آمریکا از اشغال نظامی عراق بدست گرفتن شریان نفت و تضعیف و از بین بردن اوپک است.»
[1]- سیاوش دریابار، «بوش نفت نمی‌خواهد»، صبح و اقتصاد، ش 78، 2/2/93، ص10
[2]- «لقمه چرب (نفت آمریکا، نفت عراق و اوپک»، همشهری، سال دوم، ش 283/3031، 4/2/83، ص 13
[3]- سیاوش دریابار همان
