مقاله استفاده مستقیم از آبهای شور ( بدون شیرین کردن آنها ) در word دارای 35 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد مقاله استفاده مستقیم از آبهای شور ( بدون شیرین کردن آنها ) در word کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است
توجه : در صورت مشاهده بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله استفاده مستقیم از آبهای شور ( بدون شیرین کردن آنها ) در word،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد
بخشی از متن مقاله استفاده مستقیم از آبهای شور ( بدون شیرین کردن آنها ) در word :
استفاده مستقیم از آبهای شور ( بدون شیرین کردن آنها )
1- استفاده از آبهای شور سطحی ( جاری ) و زیرزمینی به عنوان آب آبیاری در کشاورزی و مسائل آنها
مقدمه :
آبها را از نظر قابلیت هدایت الکتریکی یا به عبارت دیگر زیان شوری براساس نظریه ویل کوکس (68) به چهار گروه تقسیم کرده اند : گروه های و و و که در آن آب گروه با هدایت الکتریکی مخصوص در 25 درجه سانتیگراد بین 100 و 250 میکروموس بر سانتیمتر کاملاً بی ضرر و آب گروه با هدایت الکتریکی بین 2250 و 5000 نامناسب برای کشاورزی تشخیص داده شده است ،
مگر آنکه با ایجاد شرایط مناسب بتوان با احتیاط از آن به عنوان آب آبیاری استفاده کرد . اما عملاً می بینیم که در کشور ما به علت ناکافی و یا در دسترس نبودن آب شیرین ، از آبهای خیلی شورتر برای کشاورزی استفاده می کنند . به عنوان مثال در حاشیه کویرهای جنوب البرز ( دشت کویر ) آبهایی که هدایت الکتریکی آنها بیش از 8000 میکروموس بر سانتیمتر است در مواردی برای آبیاری زراعتهایی مانند پنبه ، ذرت ، چغندرقند مورد استفاده قرار می گیرد .
دلیل آنرا از جمله اینطور می توان توجیه کرد :
حد تعیین شده درجه شوری برای آب آبیاری با معیارهای آمریکایی و دیگر کشورهای مشابه با شرایط طبیعی ایران ، نمی تواند کاملاً تطبیق کند . علت آنرا شاید بتوان در عوامل ذیل جستجو کرد
:
الف) دلایل عدم تطبیق معیارهای آمریکایی با شرایط طبیعی ایران و غیره
(1-) از آنجایی که کشاورزی در ایران قرنها سابقه دارد ، ممکن است که با گذشت زمان و براساس تئوری انتخاب طبیعی ، گیاهانی که مقاومت بیشتری داشته اند ، توانسته اند شوری زیاد آبها را تحمل کنند واین مقاومت بتدریج در آنها تقویت شده و به نسلهای بعدی انتقال پیدا کرده باشد .
این موضوع بخصوص با توجه به آزمایشهای یکی از دانشمندان شوروی به نام
Strogonov می تواند مورد قبول واقع شود :
این دانشمند ثابت کرده است که می توان مقاومت گیاهان را نسبت به شوری آب آبیاری از طریق خیساندن بذر آنها در محلولهای شور ، قبل از کاشتن آنها ، به طور مصنوعی افزایش داد و در واقع همان واکنشی را در آنها به وجود آورد که تزریق واکسن در انیسان به وجود می آورد .
(2)- آبیاری به روش کرتی یا غرقابی که یک روش سنتی آبیاری در ایران است و به خصوص در مناطق خشک و حاشیه کویری آن ، از قدیم معمول بوده و هنوز رواج دارد، در کنترل شوری خاک بسیار مؤثر است . علاوه بر آنکه عملاً می بینیم که این روش در جلوگیری از شور شدن خاک تأثیر دارد ، بررسیها در این زمینه در دیگر کشورهای جهان نیز نشان داده که تحت شرایطی بهترین روش آبیاری برای کنترل شوری و یا جلوگیری از شور شدن خاک در موارد آبیاری با آب شور ، روش آبیاری غرقابی یا کرتی است و اعمال این روش در شرایطی ، تأثیر قابل توجهی در جلوگیری از شور شدن خاک دارد ،
از ان جمله :
زمین به اندازه کافی شیب داشته باشد ، هر کرت خوب هموار و مسطح باشد تا همه جای آنرا آب بگیرد ، جنس خاک سبک و قابلیت نفوذ آب در آن زیاد باشد و خلاصه زهکشی زمین کامل باشد و غیره .
با آنکه این روش با لحاظ مصرف آب زیاد ، به خصوص در کشور ما که از جهت کمبود آب در مضیقه هستیم چندان مطلوب نیست ، ولی از آنجایی که ایستادن آب زیاد در هر کرت ، سبب افزایش قوهو ثقل و در نتیجه شستشوی نمک و پایین بردن آن در زمین می شود ، تا حدود زیادی مانع از شور شدن خاک می گردد . اعمال این روش در نقاط یا شرایطی بجا به نظر می رسد ، که آب دیگری که مناسب آبیاری باشد و بشود با بکار بردن روش دیگری در مصرف آن صرفه جویی کرد ، وجود نداشته باشد .
آبی که به این روش در سطح زمین ( هر کرت ) می ایستد ، به ویژه در شرایطی که زهکشی خوب باشد ، قادر است به میزان قابل توجهی املاحی را که بین دو آبیاری متوالی در خاک جمع می شود ، بشوید و از منطقه ریشه گیاه خارج کند .
و خلاصه به همین دلیل می توان گفت که در ایران ابهایی که به ظاهر شور و خطرناک است ، سالهاست مورد استفاده قرار می گیرد ولی در بسیاری از موارد زمین همچنان قابل بهره برداری است و شوری آب آبیاری – نتوانسته آنرا از پای در آورد و حتی خانواده ها همچنان از درآمد آن امرار معاش می کنند .
به عقیده نگارنده با آنکه در روش آبیاری غرقابی یا کرتی که یک روش سنتی و بسیار قدیمی است ، مقدار زیادی آب مصرف می شود ، در حالی که آب در بعضی از همین مناطق که روش سنتی آبیاری اعمال می شود ، بسیار با ارزش است ، بکار بردن این روش آبیاری در مواردی که خاک شور است و یا شوری آب ، شورتر شدن خاک را تهدید می کند ، ( و به همین دلیل امکان استفاده از دیگر روشهای آبیاری وجود ندارد ).
مصلحت است که زمین به روش کرتی کشت و آبیاری بشود و هر چند سال یک بار هم به روش نشتی و غیره ( مراجعه شود به کتاب حفاظت منابع طبیعی (خاک ) تألیف نگارنده ) زیرا اگر این کار را نکنیم و فقط به منظور صرفه جویی در مصرف آب ،
روشهای دیگری که کنترل شوری خاک با آنها ، مشکل یا غیر ممکن است را به کار ببریم ، سرانجام روزی خواهد رسید که زمین شور شده و دیگر قابل بهره برداری نیست . از آنجایی که در این گونه مناطق ، معمولاً ارزش زمین از ارزش آب کمتر نیست زیرا زمین قابل کشت و زرع هم کم است ، کویر شدن زمین هم تقریباً همانگونه مسأله ایجاد می کند که نبودن آب و یا شور و غیر قابل استفاده بودن آن .
حتی در بعضی از منابع میخوانیم که برای بدست آوردن موفقیت در این امر و شستشوی بیشتر نمک ، لزوم آبیاری بیش از اندازه را در این مورد توصیه می کنند . این موضوع را عملاً در زمینهای شور و حساس حواشی کویرها نیز به خوبی میتوان مشاهده کرد . اصرار کشاورزان مناطق کویری در آبیاری زیادتر محصول به ویژه در فواصل کوتاه تر ، نشانه ای از تجربه آنان در این مورد است .
(3) بسیاری از آبهای شور در ایران ، دارای مقدار قابل توجهی گچ است که در فاصله بین دو آبیاری مقداری از آن در خاک جمع می شود و از تأثیر نامطلوب نمکها می کاهد .
(4) زهکشی زمین خوب و کامل بوده که به این طریق بر اثر شستشو نمک خارج شده است .
(5) از خاکهای سبک با قابلیت نفوذ زیاد ، استفاده شده است .
تنها در ایران نیست که طبقه بندی آب آبیاری از نظر شوری به روش آمریکایی با شرایط طبیعی آن تطبیق نمی کند ، بلکه بسیاری از کشورها نیز با این مسئله روبرو هستند ، از آن جمله ، الجزایر ، مصر ، هندوستان ، مجارستان و غیره را می توان نام برد . به عنوان مثال بررسیها در اسرائیل نشان داده که تقریباً 60 درصد از آبهایی که برای آبیاری در این منطقه صرف می شود ، اگر با معیارهای آمریکایی سنجیده بشود ، زیاد بدرد آبیاری نمی خورد .
از این رو دانشمندان در منطقه مذکور سعی کرده اند به طریق دیگری آبهای آبیاری را طبقه بندی کنند مثلاً در یکی از نظر شوری بر حسب نوع گیاه و نوع خاک طبقه بندی شده است . در این طبقه بندی ، حد شوری آب آبیاری برای گیاهان گرمسیری مقاوم به شوری حتی تا 000، 20 میکروموس بر سانتیمتر افزایش داده است . در این طبقه بندی دلیل علمی خاصی ارائه نشده و احتمالاً بیشتر متکی بر تجربیات نویسنده آن است .
یکی از اساتید دانشگاهی در ایران سعی کرده است طریقه ای را برای طبقه بندی آبهای آبیاری ایران از نظر شوری ارائه دهد که اصول آن مبتنی بر تعادل آب و املاح در خاک بوده و در واقع جنبه علمی و استدلالی داشته باشد :« روش استدلالی برای تعیین شوری آب آبیاری در ایران » .
ارائه دهنده این روش ، در آخر مقاله خود نتیجه گیری می کند که میزان شوری مجاز یک آب آبیاری به سه عامل بستگی دارد . ما در اینجا برای آنکه سخن را کوتاه کنیم ، فقط به ذکر خلاصه ای از آن به شرح ذیل اکتفا می کنیم .
شوری مجاز یا آب آبیاری ، به سه عامل ذیل بستگی دارد :
اول – میزان مقاومت گیاه نسبت به شوری : هر چه مقاومت گیاه بیشتر باشد از آبهای شورتری می توان برای آبیاری آن استفاده کرد .
دوم – هر چه راندمان آبیاری کمتر باشد ، از آب شورتری می توان استفاده کرد . اینطور می توان گفت : در حالت حدّ ، یعنی وقتی که مقدار آبی که به خاک داده می شود ،
نسبت به مقداری که گیاه برای رویش خود نیاز دارد ، خیلی زیاد باشد ، بطوریکه راندمان آبیاری به طرف صفر میل می کند ، در این صورت شوری آب آبیاری یا شوری حد ، نمی تواند در مورد یک خاک با بافت متوسط از دو برابر شوری خاک در رطوبت اشباع ، تجاوز کند . یادآوری می شود که معمولاً خاکهایی که بافت متوسط دارد ، هدایت الکتریکی محلول خاک در ظرفیت زراعی ، تقزیباً دو برابر هدایت الکتریکی عصاره گل اشباع خاک است .
چنین می توان گفت که با در نظر گرفتن رابطه های بکار برده شده استفاده از آبهای شور ، برای آبیاری با راندمان صددرصد ، امکانپذیر نیست و بایستی همیشه مقداری آب ، بیشتر از آنچه که گیاه احتیاج دارد به زمین داد ، تا خاک شورتر نشود .
بر این اساس ، در مواردی که آب آبیاری شور است ، باید از روشهای آبیاری قطره ای و بارانی که راندمان آبیاری در آنها بیشتر از روشهای سنتی است با احتیاط استفاده کرد و سیستم طوری تنظیم بشود که راندمان زیاد آب ، باعث بالا رفتن درجه شوری خاک نگردد .
سوم – نوع خاک در بهره برداری از آبهای شور نقش مهمی دارد . هر چه بافت خاک سبک تر باشد از آب شورتری می توان برای آبیاری استفاده کرد .
بنابراین با توجه به عوامل مذکور نمی توان آب آبیاری را از نظر درجه شوری به طور مطلق طبقه بندی کرد ، زیرا امکان دارد که اگر از آبی که کیفیت خوبی ندارد
ولی در یک خاک مناسب با راندمان خوبی بکار برده شود ، نتایج سودمندی از ان بدست آید و این موضوع ، فرق عمده ای است که این روش با روش آمریکایی دارد .
روشی که بیان شد در واقع یک روش استدلالی است که بیشتر متکی به محاسبات و مدل سازی است و لذا محققان باید آنرا به عمل در آورند ، تا تجربه و نتایج لازم بدست آید . »
زیاد شدن املاح در منطقه ریشه در خاک بستگی به چند عامل دارد که مهمترین آنها عبارتند از : مقدار نمک آب آبیاری ، تعداد دفعات آبیاری ، مدت آبیاری ، میزان صعود آب زیرزمینی بر اثر خاصیت لوله های موئی (شعریه ) . از طرف دیگر اگر زهکشی زمین خوب و کامل باشد ، می توان با زیادتر کردن مدت آبیاری و تعداد دفعات آن ، املاح را شستشو داد . اما هر آبیاری با آب شور ولی بدون زهکشی و شستشوی املاح ، باعث شوری خاک می شود .
اما اگر وضع زهکشی زمین خوب نباشد و آب هم کم باشد که نشود زیاد و به دفعات آبیاری کرد ، استفاده از آب حتی بالنسبه شور هم ، پس از مدتی کوتاه ، باعث شور شدن خاک خواهد شد ، در حالی که اگر زهکشی خوب باشد ، می توان از آب شور برای آبیاری استفاده کرد ، زیرا هر آبیاری ، مقداری از نمکهای آبیاری قبلی را که در زمین جمع شده است ، می شوید و می برد و از منطقه ریشه گیاه خارج می کند .
در منبع شماره (7) که در آن طبقه بندی آب آبیاری با استفاده از روش آمریکایی به چهار گروه تقسیم شده است . برای ایران و دیگر کشورهای مشابه که دارای آب و هوای خشک و نیمه خشک می باشد ، طبقه بندی دیگری برای آب آبیاری با درجه شوری به مراتب بیشتر ذکر شده است که می توان از آن به ویژه برای آبیاری گیاهان مقاوم به شوری استفاده کرد
مشروط به اینکه : خاک دارای بافت سبک ( قابلیت نفوذ زیاد ) و شرایط زهکشی مناسب باشد و ضمناً در دوره اولیه ریشه ، یعنی از هنگام به خاک کردن بذر تا جوانه زدن و کمی بالا آمدن آن ، آب شیرین کافی به آن برسد و یا به آن داده شود .
نگارنده ، در نتیجه ی تجربه ای که شخصاً در مسئله شوری خاک و آب کسب کرده ، معتقد است در نقاطی که از هر یک از این نوع آبها استفاده می شود بهتر است تا آنجایی که امکان دارد همه ساله خاک با آبیاری مداوم و چند روزه با آب شیرین شستشو داده بشود تا نمک در خاک به ویژه در منطقه ریشه کیاه جمع نشود و از آب شیرین به خصوص در فصل بهار که معمولاً در نتیجه بارندگی بالنسبه فراوان است ، برای کاشتن بذر و آبیاری مراحل اولیه رشد و نمو گیاه و حتی در طول دوره رشد هر وقت که امکان دارد ، استفاده بشود .
استفاده از آب شور به ویژه اگر زهکشی زمین خوب نباشد و توجهی به نوع خاک و گیاه و دیگر شرایط لازم نگردد ، بسیار خطرناک است ، به طوریکه امکان دارد ، در ظرف یک مدت کوتاه باعث شوری زیاد و حتی غیر قابل استفاده شدن زمین بشود .
جدول شماره 14- طبقه بندی آب آبیاری با درجه شوری بیشتر برای زمینهای سبک با زهکشی کامل
گروه آبها هدایت الکتریکی مناسب برای شرایط لازم
1 تا 1500 هر نوع گیاه –
2 1500تا 2000 گیاهان حساس بشوری –
3 2250تا 4000 گیاهان مقاوم بشوری –
4 4000 تا 8000 گیاهان بیشتر مقاوم مانند یونجه چغندر ، پسته ، خرما و غیره شستشوی خاک و آبیاری مراحل اولیه با آب شیرین
بنابراین باید با آگاهی کامل و همه جانبه از شرایط موجود ، از آب شور استفاده بشود . برای این کار لازم است که هم دولت و هم کشاورزان ابتدا اقدام لازم در مورد شناخت کامل شرایط و عوامل از جمله ، میزان درجه شوری آب ، میزان درجه شوری خاک ، نوع خاک (سنگین یا سبک و غیره ) درجه مقاومت گیاه مورد کشت نسبت به شوری در شرایط محلی ،
امکان تأمین آب شیرین برای شستشوی خاک و آبیاری زراعت یا باغ در بعضی از مواقع و امثال اینها به عمل آورند و با ایجاد شبکه زهکشی کامل و رعایت دیگر اصول صحیح کشاورزی به ویژه در مناطق خشک ، از آب شور برای کشت و زرع استفاده کنند ، در غیر اینصورت نتیجه همان خواهد شد که در بسیاری از نقاط مناطق خشک و نیمه خشک کشور خودمان اتفاق افتاده است : به عنوان مثال در یک نقطع چاه ، و یا قنات حفر کرده اند که آب آن شور بوده ،
چند سالی با این آب زراعت کرده اند ، بدون آنکه به نوع زمین توجه کنند و یا به آن برسند ( زهکشی و غیره ) سال به سال که زمین شورتر شده ، از میزان محصول آن نیز کاسته شده ، بطوریکه پس از گذشت چند سال ، سرانجام آنقدر خاک شور و محصول کم شده که کشاورزان مجبور به رها کردن آن زمین و آن آب شده و حتی در بسیاری از موارد به کلی آنجا را ترک کرده و برای کسب روزی به نقطه دیگری و یا شهرها و مراکز جمعیت، مهاجرت کرده اند .
نمونه های بسیاری از این نوه ویرانه ها و کویر شدن زمینها را در نقاط مختلف کشورمان به ویژه در حواشی کویرها وبیابانها می بینیم . از این رو است که گفته می شود ، تا آنجایی که امکان دارد از آب شور استفاده نشود و اگر انسان چاهی حفر کرده و یا قناتی احداث کرده و یا در منطقه ای قرار گرفته که آب رود آنجا شور است و مجبور به استفاده از این نوع آبهای شور است ،
باید همانطوری که گفته شد ، همه چیز را خوب از طریق آزمایش و مطالعه دقیق بشناسد و آنچه را که برای استفاده از آبهای شور لازم است ، رعایت کند و از روی دقت انجام دهد تا زمینش شور نشود و محصولش هم کاهش پیدا نکند و سرانجام وقت و سرمایه او هم تلف نشود و هدر نرود و خلاصه از هستی ساقط نگردد .
نگارنده افرادی را می شناسد که با اصطلاح هر چه را داشتند بر سر احداث چاه و یا قنات و به زیر کشت بردن زمینهای بایر شور یا غیر شور گذاشتند و پس از سالها تلاش و زحمت و خرج کردن و سرانجام هیچ نتیجه ای از آن نگرفتند و با دست خالی و با قرض زیاد و روحیه خسته و افسرده ، همه تأسیسات خود را که در آنجا با هزاران زحمت و خرج بسیار که از روی عشق و یا ناچاری بنا کرده بودند از قبیل قنات یا چاه ، ساختمان ،
طویله ، بهار بند و غیره ، همه را در آنجا رها کرده و یا در ازاء دریافت یک مبلغ ناچیز آنها را به شخص دیگری و یا دامداری واگذار کرده و دست زن و بچه خودشان را گرفته ، برای پیدا کردن به اصطلاح لقمه نانی یا امرار معاش به جای دیگر رفته اند ، و اگر عده ای هم در چنین شرایطی در آنجا ماندگار شده اند ، از طریق کشاورزی ( زراعت ) درآمدی ندارند و یا اگر دارند خیلی ناچیز است
و بیشتر از راه دامداری و یا مهاجرت فصلی و کار در شهرها و خلاصه اشتغال همسر و فرزند در امر کارهای دستی از قبیل قالی بافی و امثال اینها ، امرار معاش می کنند که در مجموع چندان رضایت بخش هم نیست که به قول معروف از دهان بسیاری از آنها شنیده می شود که می گویند : « میرویم بیرون ( جای دیگر ) کار می کنیم ، می آوریم توی این خراب شده می خوریم » .
ب- فن استفاده از آب ( و خاک ) شور
مقدمه :
قبلاً گفتیم که به دلایل مختلف بسیاری از آبهای کشور ما شور است و حتی نقاطی وجود دارد که اصلاً آب شیرین ندارد . بنابراین یا باید از آبهای شور در کشاورزی استفاده نکنیم و یا اگر مجبور به استفاده از آنها هستیم دو راه در پیش داریم :
راه اول : آبهای شور را با استفاده از امکانات امروزی شیرین ( نمک زدایی ) کنیم .
همانطوری که در مباحث آینده به تفصیل خواهیم گفت ، چندین سال است که در کشورهای مختلف جهان آزمایشهایی در جهت یافتن یک روش مناسب و با صرفه از لحاظ اقتصادی برای شیرین کردن آبهای شور ، جریان دارد . با اینکه پیشرفتهای عظیمی هم در این مورد شده به طوری که در بسیاری از کشورها ازآن جمله کشورهای واقع در جنوب خلیج فارس و نیز ایران ، با استفاده ار دستگاه های آب شیرین کن ، مقدار قابل توجهی آب ،
روزانه شیرین می شود و حتی در برخی از کشورها ، مؤسساتی جهت تأمین آب لوله کشی شهرها و دهات دایر شده است ، با این وجود تا این تاریخ روش مقرون به صرفه ای که بتوان به وسیله آن آب شور را برای آبیاری شیرین یا قابل استفاده کرد ، پیدا یا اختراع نشده است زیرا حجم آبی که برای این منظور لازم است ، بسیار زیاد می باشد
که با امکانات و اطلاعات امروزی قادر به تهیه آن به صورت اقتصادی نیستند . بنابراین در شرایط کنونی ، امکان شیرین کردن آبهای شور جهت آبیاری ، برای ما ، فراهم نیست و باید فکر شیرین کردن آب کشاورزی را از مخیله خود فعلاً دور سازیم .
یا باید از آب شور استفاده نکنیم و یا اگر مجبور هستیم از آن استفاده کنیم باید ضمن استفاده از آن یک سری اقدامات انجام دهیم و تکنیکهایی به کار بریم که شوری ، کنترل بشود زیرا همانطور که می دانیم ، وجود املاح زیاد در آب آبیاری ، موجب تجمع نمک در خاک و به خصوص محیط اطراف ریشه گیاه می گردد و این باعث می شود که آب موجود در خاک ( محلول خاک ) و مورد نیاز گیاه ، به اندازه کافی به گیاه نرسد .
زیاد شدن غلظت املاح در آب اطراف ریشه بر اثر آبیاری با آب شور ، ابتدا باعث کم شدن رشد گیاه و عوارضی از قبیل کوچکتر شدن و تغییر رنگ و سوختن اطراف برگها و سرانجام موجب مرگ گیاه می گردد .
علاوه بر اثرهای مستقیم نمکها بر روی ریشه گیاه ، تغییراتی در اثر سدیوم بر روی خواص خاک ( بویژه خواص فیزیکی آن ) به وجود می آید که باعث نرسیدن هوا ، آب و مواد غذایی کافی و مورد نیاز به گیاه می شود که اینها نیز موجبات کندی رشد گیاه را فراهم می کند .
راه دوم – آبهای شور رابدوون شیرین کردن به عنوان آب آبیاری مورد استفاده قرار دهیم :
همانگونه که می دانیم و در سطرهای اخیر نیز متذکر شدیم ، استفاده مستقیم از آب شور به تدریج موجب کاهش محصول و شور شدن خاک و از حیز انتفاع افتادن آن می شود . اما تجربه و علم به ما آموخته است که برای کنترل شوری و یا کاهش تأثیر املاح بر روی گیاه و خاک ،
باید یک سری اقدامات انجام دهیم و تکنیکهایی را ، به موقع بکار بریم تا بتوانیم از آب شور ، هم به عنوان آب آبیاری استفاده کنیم و هم به این وسیله زمینهای شور قابل کشت و زرع را مورد استفاده قرار دهیم و به این طریق بر سطح کشت و درآمد خود و مملکت بیفزاییم .
از جمله اقدامات و تکنیکهایی که به هنگام استفاده از آب شور می تواند مفید واقع شود ، به خصوص در زمینه ی کاهش یا کنترل شوری و نیز بهبود بخشیدن به خواص فیزیکی خاک
( به ویژه افزایش قابلیت نفوذ آب در آن ) عبارتند از :
(1)- تسطیح زمین و زهکشی صحیح و مرتب آن :
اگر تمام اقدامات را که در زیر برای استفاده از آبهای شور ذکر خواهیم کرد ، انجام دهیم ولی زهکش در زمین ایجاد نکنیم و یا شبکه زهکشی ، کامل و متناسب با وضعیت زمین و دیگر شرایط طبیعی نباشد ، هیچ نتیجه ای از آن همه اقدامات و بکار بردن تکنیکها ، نخواهیم برد زیرا نبودن زهکش و یا زهکش خوب در شرایطی که زه آب زمین ،
خوب بیرون کشیده نشود ، سطح آب زیرزمینی ( زه آب ) خیلی بالا خواهد آمد ، که در نتیجه ی تبخیر زیاد آب، تجمع املاح در قسمتهای سطحی زمین زیادتر خواهد شد و بعلاوه وجود آب زیاد در زمین ، یا خیس بودن آن ، مانع از شستشوی املاح توسط آب آبیاری می شود .
زهکش ، هم زمین را خشک می کند و به این طریق آب شور را از زمین خارج می کند و هم با خشک شدن زمین ، امکان شخم زدن و کار کردن تراکتور و دیگر ماشینهای کشاورزی و یا حتی حیوانات کاری و غیره در آن فراهم می شود . زهکش با کشیدن آب زمین و باز شدن راه برای خروج آب از زمین شستشوی املاح را از طریق آبیاری در زمین ، امکان پذیر می سازد . علاوه بر اینها ، زهکش مانع دوباره شور شدن یا کویر شدن خاک می گردد
زیرا از یک طرف امکان شستشوی املاح را در خاک به وسیله آب آبیاری یا آبهای اضافی که به زمین داه می شود فراهم می کند و بنابراین نمی گذارد املاح آب آبیاری در خاک جمع بشود و موجب شوری بیش از حد آن گردد و از طرف دیگر مانع از بالا آمدن آب شور زیرزمینی و تجمع نمک به این طریق در قسمتهای سطحی زمین می گردد . بنابراین احداث شبکه زهکشی صحیح و کامل در زمینهای کویری و یا زمینهایی که با آب شور و قلیایی آبیاری می شوند ، برای کنترل شوری ، و حتی کم کردن میزان شوری ( اصلاح خاک ) کاملاً ضروری است .
تسطیح زمین و از بین بردن چاله یا قسمتهای گود آن که محل تجمع آب است ، قبل از ایجاد زهکشها ، برای خارج کردن آبهای اضافی سطح مزرعه ، بسیار مفید و مؤثر می باشد . وجود قسمتهای پست و بلند و خلاصه ناهموار بودن سطح زمین مانع از ایجاد شبکه زهکشی منظم در زمین نیز خواهد شد ، به عبارت دیگر این امکان وجود دارد که ناهمواری مانع از ایجاد زهکشهای حساب شده در زمین ، گردد . و به این طریق زهکشی زمین ، به طور کامل صورت نگیرد .
(2) – زدن شخم عمیق :
بطور کلی ، شخم زدن ، قابلیت نفوذ هوا و آب را در زیرزمین زیاد می کند و شستشوی املاح به وسیله آب آبیاری بهتر و کاملتر صورت می گیرد . در بعضی از زمینها ، لایه های سخت و متراکمی وجود دارد که اگر شخم عمیق در آن زده نشود ، آب یا ریشه گیاه نمی تواند در آن نفوذ کند . زدن شخم عمیق در یک چنین زمینهایی حتماً لازم است . در آباد کردن زمینهای کویری و همانطور که گفتیم ، برای استفاده از آب شور و خلاصه شستشوی بهتر املاح ، شخم عمیق بسیار مفبد و مؤثر است .
معمولاً بعد از آنکه سطح زمین را هموار کردند ، شخم عمیق می زنند .
(3)- آبیاری طولانی زمین ، قبل از کشت .
برای آنکه املاح جمع شده در خاک شسته شده و به لایه های زیری خاک برود ، چنانچه آب شیرین کافی در اختیار باشد ، بهتر است ، زمین قبل از کشت ، برای یک مدت طولانی آبیاری بشود . در مواردی که نمک در طی دوره آیش در لایه های سطحی افزایش می یابد ، توصیه می شود که آبیاری قبل از کشت ، باید پیش از انجام هر گونه عملیات آماده سازی زمین صورت گیرد .
(4) – انتخاب گیاه مناسب .
برای استفاده از خاک و آب شور ، باید گیاهان مقاوم به شوری را انتخاب کرد تا بتوان محصول رضایت بخشی از زمین برداشت کرد . چه بسا دیده می شود که کشاورزان بدون توجه به حساسیت یا مقاوت متفاوت گیاهان ، از روی عادت و یا سنت ، اغلب گیاهانی را در خاکهای شور و یا به هنگام استفاده ازآبهای شور می کارند ککه تحت تأثیر نمک ، قادر به دادن محصول رضایت بخشی نیستند
، مانند گندم ویا گوجه فرنگی و امثال اینها . نتیجه این می شود که زحمت زیادی می کشند ، وقت زیادی تلف می کنند و سرمایه زیادی مصرف می کنند و لی سرانجام محصول قابل توجهی برداشت نمی کنند و همیشه هم ناراضی هستند .
از وضایف مروجین کشاورزی است که با توجه به شرایط منطقه و کیفیت خاک و آب ، کشاورزان ر ا راهنمایی کنند که در چه نوع زمینی با چه کیفیتی و با چه نوع آبی و کیفیتی ، چه نوع محصولی بکارند که زحمات و سرمایه آنان ، هدر نرود و در پایان سال زراعی درآمد قابل توجهی از زراعت خود داشته باشند . به عنوان مثال ، یونجه از آن گیاهانی است
که برای استفاده از آب شور و کاشتن زمینهای شور قابل کشت و زرع ، بسیار مناسب است ، زیرا از یک طرف با فرا گرفتن تمام سطح زمین ، مانع از تبخیر زیاد آب و در نتیجه ، تجمع نمک در سطح زمین می شود و از طرف دیگر با دواندن ریشه در لابلای خاک و تا عمق قابل توجهی از آن ، هم خاک را از لحاظ فیزیکی ، شیمیایی و حیاتی آباد می کند و هم با گرفتن آب زیاد از زمین و جلوگیری از تبخیر ، به رشد گیاه ( افزایش محصول و ممانعت از شور شدن خاک ) کمک می نماید .
چون در سال ، چندین چین از یونجه برداشت می شود ، به این طریق نیز مقدار قابل توجهی املاح موجود در خاک و یا وارد شده توسط آب آبیاری شور، از زمین خارج می گردد . بنابراین ، به عقیده نگارنده که تجاربی در زمینه اصلاح اراضی شور و بهره برداری از خاک و آب شور دارد . یونجه بهترین گیاه برای خاکهای شور و آبهای شور است و چنانچه به صورت مکانیزه زراعت بشود ، برای کشاورزی نیز کم زحمت ترین محصول می باشد .
عیب یونجه در اغلب نقاط کویری و بیابانی ایران این است که :
– آفت سس فراوان است و تقریباً تمام یونجه زارها را آلوده و سرانجام نابود می کند و چون راه مبارزه قاطع و اقتصادی برای آن وجود ندارد ، وقتی این آفت وارد یک مزرعه یونجه می شود ، بتدریج ولی سریع ، تمام سطح آن مزرعه را فرا می گیرد بطوریکه همه محصول
( یونجه ) را نابود می کند که کشاورزان مجبور به صرف نظر کردن از یونجه و یونجه کاری می شوند .
– کرم یونجه یکی دیگر از آفت یونجه است که کشاورزان از ترس آلوده شدن مزارع یونجه به آن کمتر یونجه می کارند ، هر چند شرایط منطقه طوری است که هم محصول یونجه خیلی خوب می دهد ( البته تا زمانی که دچار آفت نشده ) و هم امروزه نیاز شدید به آن برای تأمین علوفه دام ، احساس می گردد .
– لازم بودن آب زیاد برای یونجه کاری : یونجه نسبت به زراعتهایی نظیر پنبه ، خربزه و امثال اینها که در بهار کاشته می شوند ، بیشتر آب می خواهد .
– نبودن امکانات برای مکانیزه کردن کامل آن و هزینه زیاد چیدن و جمع آوری و برداشت آن با دست ، از دلایل اساسی دیگری است که کشاورزان کمتر اقدام به کاشتن یونجه می کنند ، هر چند علاقه و احتیاج زیادی به این محصول دارند .
دولت باید با فراهم کردن امکانات جهت مکانیزه کردن یونجه و مبارزه قاطع با آفتها بخصوص در مناطق کویری و بیابانی کشور که خاکها و آبها اغلب شور است و زراعتهایی مانند گندم به علت شوری خوب نمی شوند و محصول قابل توجهی نمی دهند کشاورزان را تشویق به کاشتن یونجه و توسعه سطح کشت آن بکنند تا به این طریق در شرایط مساعد برای یونجه حداکثر محصول در واحد سطح از زمین برداشت شود
و در نقاطی که یونجه خوب به عمل می آید با راندمان و تولید بالا کمبود علوفه که از مسائل مهم مملکتی است جبران گردد از عیوب دیگر یونجه این رامی توان ذکرکرد که در مرحله اول رویش تا حدودی به شوری حساس است به این معنی که بذر یا بهتر بگویم هنگام جوانه زدن و جوانه کوچکی که پس از نوک زدن ( سبز شدن ) بذر حاصل می شود
تا حدودی در مقابل شوری حساس است برای اینکه این ضعف یونجه را هم از بین ببریم باید سعی کنیم آب اول و حتی الامکان آب دوم را از آبهای شیرین بدهیم تا شوری کمتر مؤثر واقع بشود اغلب دیده و یا شنیده می شود که دولت یا نهادهای انقلابی با دادن زمین در حواشی کویرها به مردم به ویژه گروههای کشاورزی از آنان می خواهند
و یا از شروط قرارداد آنهاست که محصولات مورد نیاز مملکت به عنوان مثال نیز گندم در آن بکارند در حالی که خاک آنجا شور و اغلب آب آنجا هم شور است چنانچه کشاورزان طبق قرارداد و یا دستور آنها عمل کنند محصول قابل توجهی نمی توانند برداشت کنند و خاک و آبی که برای کاشتن دیگر محصولات از قبیل یونجه خربزه چغندر ، جو و امثال اینها که به شوری بالنسبه مقاوم هستند مساعد است
و می تواند محصول و درآمد قابل توجهی هم بدهد با کاشتن محصولاتی نظیر گندم در این نوع زمینها ، هدر می رود و حتی زیان بخش واقع می شود زیرا امکان ضرر کردن کشاورزان با کشت محصولاتی مانند گندم در زمینهای شور و با آب شور ، بسیار زیاد است .
(5) – انتخاب روش کشت و آبیاری مناسب و یا تغییر آنها
معمولاً محصولات مختلف در شرایط مختلف به روششهای مختلف کشت و آبیاری می گردند . در مناطق کویری باید به روش آبیاری توجه مخصوص بشود تا با انتخاب روش صحیح آبیاری ، از شور شدن خاک و اثر زیانبخش آن بر گیاه ( محصولات کاشته شده ) حتی الامکان
، جلوگیری به عمل آید . در زیر روشهای آبیاری را به طور اختصار در رابطه با مسئله شور شدن خاک مورد مطالعه قرار می دهیم تا ببینیم که کدامیک از آنها برای کنترل شوری مناسبتر است و در چه شرایطی چه روشی را باید انتخاب کنیم .
2- استفاده از آب شور برای ایجاد و تقویت مراتع و توسعه گیاهان گیاهان صنعتی و دارویی و غیره
در بسیاری از نقاط نواحی خشک و نیمه خشک زمینهای بایر یا مواتی وجود دارد که به علت نبودن آب شیرین و یا کم بودن میزان بارندگی در آن منطقه ، امکان بهره برداری از آنها در کشاورزی از طریق کشت و زرع وجود ندارد و تنها محصول طبیعی آنها ، همان مختصر پوشش گیاهی است که شاید بشود از انها به عنوان یک مرتع بسیار فقیر ، برای چرای احشامی از قبیل شتر ، بز و غیره استفاده کرد ، تازه مشروط به اینکه گیاهان آن قابل خوردن برای حیوانات باشد .
بنابراین وقتی شرایط این گونه است ، بخصوص که اگر این زمینها در حاشیه کویر و بیابان و یا در داخل آن واقع شده و تقریباً هیچ نوع نفعی از این زمینها برده نمی شود ،مگر همان بصورت مرتع فقیر ، پس بهتر است که در جهت غنی کردن آنها از لحاظ پوشش گیاهی اقدام کنیم . برای این منظور ، چنانچه در آنجا آب جاری شور وجود داشته باشد و یا با هزینه کم ، قابل دسترسی باشد ،
( البته نه آب خیلی شور ) از این آبها برای مرطوب نگهداشتن این نوع زمینها در جهت فراهم آوردن امکان برای رویش گیاه بیشتر و توسعه آن ، استفاده بشود . در نتیجه آبیاری ، حتی با این آبهای بالنسبه شور بخصوص که اگر بذر یا گیاهان مقاوم به شوری و قابل مصرف و مفید برای احشام بطور صحیح در زمین کاشته بشود
، پوشش گیاهی جالب توجهی بوجود خواهد آمد که می تواند در اغلب موارد بسیار مفید و مؤثر واقع بشود . به ویژه در مواردی که منطقه دارای احشامی چون شتر و بز و از لحاظ علوفه و مرتع نیز سخت در مضیقه باشد .
هر چند که در دنیای امروز ، دام ، گران و باارزش است ، بنابراین حتی الامکان باید متناسب با بهای گوشت و فراورده هایش تغذیه بشود ولی در شرایطی که امکان دستیابی به مراتع مرغوب طبیعی و ایجاد مراتع مصنوعی با استفاده از خاک و آب شیرین وجود ندارد و امکان تأمین علوفه ی به اصطلاح « دستی » هم نیست و منطقه هم از لحاظ احشام بالنسبه غنی است
و از طرف دیگر بر اثر فقر گیاهی و یا چرای بیش از حد ، استفاده از گیاهان به عنوان ماده سوختنی و غیره روز به روز ، وضع پوشش گیاهی منطقه و در نتیجه وضع دامداری بدتر می شود ، ایجاد یک مرتع حتی با گیاهان کویری می تواند بسیار سودمند واقع بشود و از فشار احشام به دیگر مراتع بکاهد و در مورد بخصوص شتر و حتی بز ، نیازی به علوفه گران قیمت و استفاده از مراتع دیگر احشام هم نباشد هر چند ممکن است
در بعضی موارد در نتیجه ی آبیاری با آب شور ، تا حدودی بر درجه شوری خاک نیز افزوده گردد . به عنوان مثال همانطور که نگارنده عملاً تجربه و مشاهده کرده است یک مرتع غنی و خوب خارشتری برای تعلیف احشامی چون بز و شتر و بخصوص شتر ، بسیار مساعد و مناسب است و این حیوانات با چرا در این مراتع ، چاق و فربه می شوند در حالی که هیچ هزینه ای برای صاحب آنها از این لحاظ در مراتع طبیعی ندارد و یا اگر داشته باشد تقریباً ناچیز است .
اتفاقاً خارشتر در زمینهای مرطوب شور خوب رشد می کند و به قول دامدارهای سنتی حاشیه کویر و علاقه مند به این نوع گیاه ، در فصل پائیز « غوره » خوبی هم می بندد که حیوان آن را با حرص و ولع می خورد و چاقش می کند .
بنابراین با آبیاری صحیح این زمینها با آب حتی کمی شور و همچنین کنترل پوشش گیاهی آن تا حدود امکان (به عنوان مثال از بین بردن گیاهان غیر مفید و غیر علوفه ای و تقویت و توسعه گیاهان مفید و غیره ) می توان بسیاری از مشکلات دامداران حواشی کویرها و بیابانها را ، آن هم بخصوص در شرایطی که علوفه خیلی گران و کمیاب است ، به این طریق حل کرد و در ضمن با ایجاد پوشش گیاهی از فرسایش خاک جلوگیری بعمل آورد و موجب پاکیزه نگهداشتن هوا نیز تا حدودی شد .
این برنامه به ویژه در نقاطی که استفاده از سیلابهای شیرین و زمستانی و یا بهاری گاهگاهی امکان پذیر باشد ، موفقیت آمیزتر است زیرا با این آبها می توان از تأثیر نامطلوب آبهای شور ، کاست .
نمونه ای از این نوع تأثیر آبهای کمی شور در به وجود آمدن مراتع و علفزار طبیعی را می توان در مسیله قم به خصوص در نقاطی از آن که پوشش گیاهی انبوه و قابل استفاده برای هزاران احشام ایجاد گردیده است ، مشاهده کرد و یا در بعضی از نقاط حاشیه شمالی دشت کویر که گاهی سیلابهای شیرین به آنجا می ریزد و موجب پیدایش پوشش گیاهی بالنسبه انبوه و قابل استفاده شده است .
به نظر نگارنده اتفاقاً تنها راه عاقلانه و مناسب و مقرون به صرفه در بهره برداری از زمین ( و آب ) در بسیاری از موارد همین استفاده از آن برای ایجاد مراتع است ، تا سعی در آباد کردن و بهره برداری از آن در زراعت ، زیرا اصلاح زمینهای کویری خیلی شور و شیرین کردن آبهای شور برای استفاده از این نوع زمینها ، به هیچ وجه از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نمی نماید و به علاوه طبیعت زمینهای شور طوری است که همواره در معرض خطر شور شدن مجدد است
و این حساسیت خاکهای شور ، باعث می شود که انسان همیشه در بهره برداری از این نوع زمینها باید کاملاً مواظب آنها باشد و برای جلوگیری از شور شدن زمین ، یک سری اقدامات انجام دهد که هزینه بالنسبه زیادی در بر دارد ( در این باره در کتاب : « مناطق خشک و مسائل بهره برداری از خاک آن » به تفصیل توضیحاتی داده ام)
بهتر است تا آنجایی که امکان دارد و از لحاظ اقتصادی صرف می کند ، زهکشهای متناسب با آن زمین حفر گردد تا به این وسیله تا حدودی از شور شدن خاک بر اثر آبیاری با آب شور جهت ایجاد مراتع و پوشش گیاهی انبوه جلوگیری به عمل آید .
در صورتی که گاهگاهی و حتی سالی یک بار هم دستیابی به سیلاب شیرین و استفاده از آن امکان پذیر باشد ، آبیاری یا شستشوی زمین با این نوع آب ، به ویژه در شرایطی که زهکشی کامل باشد ، تأثیر بسزایی در شستن املاح و پائین بردن آنها در زمین دارد .
در اینجا باید متذکر شد که در بعضی از موارد ، نباید آب شور را مهار و آن را به عنوان آب آبیاری در سطح زمینها پخش کرد . آن در شرایطی است که خطر شور شدن منابع آب زیرزمینی در نتیجه نفوذ آب شور به اعماق زمین و همچنین حرکت و سرایت آن به دیگر سفره های آب و خلاصه شور شدن خاک و آب شیرین وجود دارد .
همچنین آبهای بسیار شور و غلیظی که به ویژه از گنبدهای نمکی در اواخر فصل بارانی خارج می شود ، و یا آبهایی که بر اثر عبور از زمینهای نمکی و طی مسافت زیاد آنقدر غلظت املاح در آنها زیاد می شود که به صورت یک مایع غلیظ و سمی درمی آید ( مانند آب رود شور بیرجند در قسمت انتهایی ) نباید در سطح زمین پخش گردد .
این نوع آبها نه تنها به ایجاد پوشش گیاهی کمک نمی کند بلکه در نتیجه غلظت زیاد املاح ، آنچنان زمین را به اصطلاح کویر می کند که امکان دارد اگر مختصر پوشش گیاهی هم داشته باشد ، آنها را از بین ببرد . کما اینکه در مسیر و حتی کناره این آبها هم ، اثری از گیاه دیده نمی شود . بنابراین بهتر است که از این آبها نه تنها هیچگونه استفاده ای نشود
( مگر از نمک احتمالاً مرغوبی که از تبخیر آنها در حوضه انتهایی و غیره به وجود می آید ) بلکه باید سعی گردد که این آبهای بسیار شور و اغلب تلخ ، بدون آنکه به اطراف سرایت کند از طریق یک مجرا یا کانال باریک به کویرها بریزد تا باعث بدتر شدن خواص آب و خاک تحت نفوذ و اطراف مسیر خود نگردد .
با استفاده از آبهای کمی شور به ویژه در حواشی کویرها همانطوری که گفتیم مراتع بالنسبه خوبی ایجاد کرد و به علاوه نی زارها به وجود آورد که موارد استعمال گوناگون دارد ، به عنوان مثال از علوفه سبز آن چه در همانجا و چه پس از درو کردن و همچنین علوفه خشک آن برای احشام استفاده کرد . با چیدن نی و دیگر گیاهان و دور کردن آنها از آنجا ، مقدار قابل توجهی نمک از زمین کم می شود . این روش در جلوگیری از شور شدن خاک نیز مؤثر است .
از بعضی از گونه های نی که اتفاقاً در حاشیه کویر و زمینهای مرطوب نمکی خوب رشد می کنند ، می توان ، جارو گرفت ( جاروی به اصطلاح نرمه ) دیگر محصول برخی از انواع این نی ها موادی است که در بنایی بکار می رود . از ساقه نی می توان برای بافتن حصیر استفاده کرد صنعتی که دارد در ایران رو به زوال می رود ، در حالی که حصیر برای جلوگیری از نفوذ گرما به منازل و غیره بسیار مؤثر است . از این نوع نی زارهای طبیعی در بسیاری از کویرهای ایران ، از آن جمله در حاشیه شمالی دشت کویر واقع در جنوب گرمسار زیاد دیده می شود .
نوعی نی که به نی باغی نیز معروف است ، در خاک شور و با آب شور نیز عمل می آید که موارد استعمال گوناگون دارد . از آن جمله در موارد ذیل می توان از آن استفاده کرد ک
ایجاد بادشکن برای جلوگیری از پیشروی بیابانهای ماسه ای ، ایجاد چپر یا کپر برای سکونت انسان در نواحی گرمسیر و یا استفاده از آن برای ساختن پناهگاه جهت حیوانات خانگی ، ایجاد خار خانه ، پوشاندن سقف منازل و یا طویله ها و غیره .
گیاه اشلن یا اشنان نیز در زمینهای مرطوب شور وقلیایی خوب رشد می کند ، بنابراین با استفاده از آبهای شور و قلیایی می توان پوشش انبوهی از آن به وجود آورد . از این گیاه نیز می توان در موارد مختلف استفاده کرد ، کاری که پیشینیان ما می کردند . به عنوان مثال از آن ماده ای قلیایی گرفته که از جمله در صنعت قالی بافی مصرف داشته است .
از اشلن چوبک درست می کردند که به عنوان ماده پاک کننده بکار برده می شد ، و هنوز هم در بعضی از نقاط ، به ویژه نقاط حاشیه کویری و دورافتاده کشور از آن استفاده می شود ، و خلاصه ، بوته اشلن از خوش خوراکترین گیاهان برای شتر است . ایجاد یک مرتع غنی اشلن موجب تقویت شترداری در منطقه نیز می گردد . اشلن زارهای غنی و پر پشت در بسیاری از نقاط کویری که خاک آن مرطوب است یعنی سطح آب زیرزمینی در آنجا بالاست ، وجود دارد .
همانطوری که قبلاً هم گفتیم در کویرها و حواشی آن که خاک مرطوب است ، خارشتر زیاد می روید . با استفاده از آبهای کمی شور ، می توان پوشش گیاهی انبوهی از آن به وجود آورد که برای نگهداری احشامی چون بز و شتر مفیدتر است . به علاوه با چیدن آن نیز می توان آذوقه زمستانی این احشام و حتی گوسفند دنبه دار را فراهم کرد . علاوه بر اینها از بوته خار شتر ماده ای دارویی بنام ترنجبین بدست می آید که در گذشته بسیار مورد استفاده واقع می شده است و غیره ;
خلاصه هستند گیاهان دیگری که به طور طبیعی در خاکهی مرطوب شور به ویژه در کویرها و حواشی آن می رویند و یا از راه پرورش ، امروزه اهمیت ویژه ای کسب کرده اند ، که با استفاده از آب شور و پرورش صحیح ، می توان آنها را توسعه داد و یا سطحهای وسیعی از آنها را به وجود آورد و از آنها بهره برداری کرد . به عنوان مثال علفهای Rye و برمودائی ( Bermuda grass , rye grass ) را می توان نام برد که جزء گیاهان مقاوم به شوری هستند ، اما باید توجه داشت که هر نوع آب شور و با درجه شوری زیاد ، را تحمل نمی کنند .
مثلاً علف برمودائی می تواند آبی با غلظت در حدود 12000 میلی گرم در لیتر نمک را تحمل کند ( 64 ص 39 ) که غلظت آن تقریباً یک سوم غلظت املاح آب دریاست ( 35000 میلی گرم در لیتر ) . البته همانطوری که در گذشته نیز به آن اشاره شد ، علاوه بر غلظت ، نوع املاح موجود در آب نیز بسیار مهم است که باید به آن توجه بشود .
از گیاهان باارزش علوفه ای ( مرتعی ) ، اسفناج وحشی یا آتری پلکس است که امروزه گونه اهلی شده آن ، در سطحهای وسیعی در زمینهای کویری کاشته می شود این گیاه نیز با آنکه مقاوم به شوری است ، ولی در هر کویری با درجه شوری زیاد ، نمی روید با آبیاری ، می توان مراتع وسیعی را از این گیاه به وجود آورد .
برای کسب اطلاعات بیشتر راجع به مسئله « آبیاری با آب شور ، روشها و مزایای استفاده از آب شور و همچنین محدودیتهایی که در این راه وجود دارد مراجعه شود از جمله به کتابهای مناطق خشک و مسائل بهره برداری از آب و خاک آن جلد اول تألیف نگارنده و یا منبع شماره 64 ».
