پایان نامه زمینه‌ها و چگونگی جنگهای رِدّه در word دارای 150 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد پایان نامه زمینه‌ها و چگونگی جنگهای رِدّه در word کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است
توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است
بخشی از فهرست مطالب پروژه پایان نامه زمینه‌ها و چگونگی جنگهای رِدّه در word
مقدمه
معرفی منابع
بخش یکم: مبحث فقهی ارتداد
ـ بررسی مفاهیم و انواع ارتداد و احکام مربوط به آنها
ـ تعریف ارتداد
ـ انواع ارتداد
ـ شرایط احراز ارتداد
ـ سیر تاریخی ارتداد در اسلام
ـ ارتداد در قرآن
ـ ارتداد در حدیث
ـ راههای اثبات ارتداد
ـ موجبات ارتداد
ـ مجازاتهای ارتداد
بخش دوم: تحولات جامعه عربستان از پیش از اسلام تا مرگ پیامبر
ـ موقعیت جغرافیایی مناطق درگیر در نبرد
ـ وضعیت سیاسی جامعه عربستان در آستانه ظهور اسلام
ـ وضعیت اقتصادی جامعه عربستان در آستانه ظهور اسلام
ـ بافت فرهنگی و دینی جامعه عربستان در آستانه ظهور اسلام
ـ نتیجه تحلیلی تحولات جامعه عربستان در آستانه‌ی ظهور پیامبر(ص)
جامعه عربستان در آستانه مرگ پیامبر
ـ وضعیت جامعه عربستان در آستانه مرگ پیامبر
ـ چگونگی ایمان اعراب و گسترش اسلام در شبه‌جزیره عربی
ـ اشرافیت قریش و آیین اسلام
بخش سوم: مساله جانشینی و وضعیت دولت اسلامی پس از مرگ پیامبر
ـ بررسی و نقد دیدگاههای مختلف درباره جانشینی پیامبر
ـ زمینه‌های ذهنی به قدرت رسیدن ابوبکر
زمینه‌های عینی به قدرت رسیدن ابوبکر
ـ تدبیرها و ترفندهای ابوبکر در کسب و تحکیم قدرت
ـ نتیجه‌گیری
بخش چهارم: ایده‌های انگیزه های ایجاد جنگ های ارتداد
ـ بررسی و نقد ایده‌های موجود در باب دلیل جنگ های رده
ـ ماهیت جنگهای ارتداد در پرتو الگوی نظری
بخش پنجم : جنگهای رده در نجد ، بحرین و عمان
ـ هجوم قبایل پیرامون مدینه
ـ طلیحه
ـ عقاید و تعالیم طلیحه
ـ شورشهای پراکنده پس از سرکوب طلیحه
ـ سرکوب قبایل بنی عامر
ـ نبرد جواء و سرکوب بنی سلیم
ـ نبرد ظفر
ـ مسیلمه
ـ عقاید و تعالیم مسیلمه
ـ سجاح
ـ جدایی مالک بن نویر از سجاع و کشته‌شدنش به دستور خالد
ـ نبرد دباء و سرکوب ارتداد عمان
ـ ارتداد بحرین
بخش ششم: جنگهای رده در یمن
ـ چگونگی قیام اسود عنسی و فرجام کار او
ـ تعالیم و آموزه‌های دینی اسود عنسی
ـ شورش قبس بن عبدیغوث بر سر امارت
ـ برگشت مردم حضر موت و کنده از آیین اسلام
نتیجه نهایی
فهرست منابع
بخشی از فهرست مطالب پروژه پایان نامه زمینه‌ها و چگونگی جنگهای رِدّه در word
منابع دست اول
- طبری ، محمدبن جریر، تاریخ طبری یا تاریخ الرسول و الملوک، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: انتشارات اساطیر، جلد چهارم، چاپ پنجم 1375
- یعقوبی، احمدبن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ هفتم، 1374
- بلاذری، احمدبن یحیی بن جابر، فتوح البلدان، ترجمه محمد توکل، ]بی جا[: نشر نقره، چاپ اول 1337
- کوفی، محمد بن علی بن اعثم، الفتوح، ترجمه محمدبن احمد مستوفی هروی، مصحح غلامرضا طباطبایی مجد، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، چاپ اول 1366
- واقدی، محمدبن عمر، مغازی، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ اول 1366
- ولی الدین عبدالرحمن بن محمدبن خلدون، تاریخ ابن خلدون (العبر و دیوان المبتداء و الخبر فی ایام العرب و العجم والبربر)، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، جلد چهارم، 1363
- ابن اثیر، عزالدین بن ابی الحسن، تاریخ کامل، برگردان محمد حسین روحانی، تهران: انتشارات اساطیر، جلد سوم، چاپ اول، 1371
- ابن خیاط العصفری، خلیفه، تاریخ خلیفه بن خیاط، تحقیق مصطفی نجیب فواز و غیره، بیروت: دارالکتب العلمیه، الطبعه الاولی، 1415هـ.ق
- ابن سعد، ابوعبدالله محمد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیه، الطبعه الاولی 1410هـ
- المقدسی، مطهربن علی، البدأ والتاریخ، ]بی جا[، مکتبه الثقافه الدینیه، ]بی تا[
- واقدی، محمدبن عمر، کتاب الرده، تحقیق یحیی الجبوری، بیروت: دارالغرب الاسلامی، الطبعه الاولی 1410، هـ.ق
- فاروق، خورشید احمد، تاریخ الرده، قاهره: دارالکتاب الاسلامی، الطبعه الثانیه، ]بی تا[
- ابن کثیر، اسماعیل، البدایه و النهایه، بیروت: دارالفکر، 1398 هـ.ق
- ابن قتیبه الدینوری، عبدالله بن مسلم، الامه و السیاسه، تحقیق علی شیری، قم: منشورات الشریف الرضی، الطبعه الاولی، 1413 هـ.ق
- ابن اثیر، عزالدین بن ابی الحسن، اسدالغابه فی معرفه الصحابه، بیروت: دارالفکر، 1409هـ.ق
- المسعودی، علی بن الحسین، التنبیه و الاشراف، تحقیق عبدالله اسماعیل الصاوی، قاهره: دارالصاوی، 1357 هـ.ق
- الحموی، شهاب الدین یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی، ]بی تا[
- الاصفهانی، ابوالفرج علی بن الحسین، الأغانی، بیروت: داراحیاء التراث العربی، الطبعه الاولی، 1414-1415 هـ.ق
- الذهبی، شمس الدین محمدبن احمد، تاریخ الاسلام، تحقیق عبدالسلام تدمری، بیروت: دارالکتاب العربی، الطبعه الاولی، 1407هـ.ق
- ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، مصر: داراحیاء الکتب العربی، 1385 هـ/ 1965م
- النسایی، احمدبن شعیب، سنن النسایی، بشرح السیوطی، بیروت: دارالکتب العلمیه، الطبعه الاولی، 1416هـ.ق
- البخاری، محمدبن اسماعیل، صحیح البخاری، بیروت: دارالفکر، 1414هـ.ق
- کتاب الاصنام، ابومنذر هشام بن محمد کلبی، ترجمه سید محمد رضا جلالی نایینی، [بی جا] ، چاپ تابان، 1348
- ابوالفداء اسماعیل بن علی ، المختصر فی اخبار البشر ، تحقیق محمود ایوب ، بیروت: دارالکتب علمیه الطبعه الاول ، 1417 هـ . ق
- ابن هشام ، ابو محمد عبد الملک بن هشام بن ایوب الحمیری، السیره النبویه ، لبنان، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی ، 1355
- ابن خلدون، عبدالرحمن بن خلدون، مقدمه ترجمه محمد پروین گنابادی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ پنجم 1366
- ابن کلبی ، ابی منذر هشام بن محمد بن صایب ؛ جمهره النسب ، تحقیق الدکتور ناجی حسن ، بیروت : عالم الکتب 1407
- ابوالفداء اسماعیل بن علی ، المختصر فی اخبار البشر ، تحقیق محمود ایوب ، بیروت: دارالکتب علمیه الطبعه الاول ، 1417 هـ . ق
منابع دست دوم
- باشمیل، محمداحمد حروب الرده، ]بی جا[: دارالفکر، 1979
- العتوم، علی، حرکه الرده، عمان، مکتبه الرساله الحدیثه، 1987
- الدجانی، زاهیه، حروب الرده، بیروت: لدارالکتاب العربی، الطبعه الاولی 1417هـ 1997م
- هیکل، محمد حسنین، الصدیق ابوبکر، القاهره: دارالمعارف، 1990
- ابوالفضل ابراهیم، محمد، ایام العرب فی الاسلام، بیروت: دارالجیل، الطبعه الثالثه، 1408هـ.ق
- احمد، سعیدبن سلم، حروب الرده، ]بی جا[: دارالمنار، الطبعه الاولی، 1415هـ.ق
- زمینه تکامل اجتماعی، د.ک. میتروپولسکی و دیگران، ترجمه پرویز بابایی، تهران: مرکز نشر سپهر، چاپ پنجم 1358)
- زمینه جامعه شناسی ، اگ برن و نیم کف، اقتباس امیر حسین آریان پور، تهران: موسسه انتشارات فرانکلین ، چاپ پنجم آذر ماه 1350
- جعفری، سید حسین، تشیع در مسیر تاریخ، ترجمه سید محمد تقی آیت الهی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، آذر 1359
- زرگری نژاد، غلامحسین، تاریخ تحلیلی اسلام، قم: انجمن معارف اسلامی ایران ، چاپ دوم زمستان 1381
- شهیدی، سیدجعفر، زندگانی فاطمه زهرا(س) تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ بیست و ششم 1376
- غلامی، یوسف، پیشوایی فرزند ابوطالب، قم: انجمن معارف اسلامی ، چاپ اول 1381
- زرگری نژاد، غلامحسین، نهضت امام حسین(ع) و قیام کربلا، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها(سمت) چاپ اول پاییز 1383
- شریعتی، علی، اسلامشناسی مشهد(مجموعه آثار 30) ، تهران: چاپخش، چاپ سوم 1371
- بشیریه، حسین، آموزش دانش سیاسی ( مبانی علم سیاست نظری و تاسیسی)، تهران: نشر نگاه معاصر، چاپ سوم 1382
- زرگری نژاد، غلامحسین، تاریخ صدر اسلام، تهران: انتشارات سمت ، چاپ اول 1378
- فیاض، علی اکبر، تاریخ اسلام، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران ،چاپ پنجم 1372
- لوبون، گوستاو، تمدن اسلام و عرب، ترجمه سید هاشم حسینی ، [بی جا]، کتاب فروشی اسلامیه ، [بی تا]
- ممتحن، حسینعلی، پژوهشی در تاریخ فرهنگ اسلام و ایران، تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، چاپ اول 1374
- آرنولد، سرتوماس، تاریخ گسترش اسلام، ترجمه ابوالفضل عزتی، تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، دی ماه 1358
- بارتولد، و.و، kآنآخلیفه و سلطان، ترجمه سیروس ایزدی، تهران: موسسه انتشارات امیر کبیر، چاپ دوم 1377
- لمیتون، آن.کی.اس، دولت و حکومت در اسلام، ترجمه و تحقیق سید عباس صالحی و محمد مهدی فقیهی، تهران: موسسه چاپ و نشر عروج، چاپ اول پاییز 1374
- روشه، گی، تغییرات اجتماعی، ترجمه منصور وثوقی ،تهران: نشر نی،
چاپ پانزدهم 1383
- غلامی، یوسف بحران جانشینی پیامبر، قم: انجمن معارف اسلامی ایران ، چاپ اول پاییز1380
- اوچ اوک، بحریه، تاریخ پیامبران دروغین در صدر اسلام، ترجمه دکتر وهاب ولی، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ اول، 1364
- وبر، ماکس، اقتصاد و جامعه، مترجمین عباس منوچهری، مهرداد ترابی نژاد و مصطفی عماد زاده، تهران: انتشارات مولی، چاپ اول ، 1374
- قادری، حاتم، اندیشه های سیاسی در اسلام و ایران، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت)، چاپ اول، بهار 1378
- آربری، آ.ج، تاریخ اسلام ، پژوهش دانشگاه کمبریج ، زیر نظر پی . ام . هولت و آن. ک. س لمبتون ؛ ترجمه احمد آرام ، تهران : امیر کبیر ، 1378
منابع فقهی
- الامینی، عبدالحسین احمد، الغدیر، تهران: دارالکتب الاسلامیه، ]بی تا[
- بجنوردی، السید میرزا حسن ، القواعد الفقهیه، قم، اسماعیلیان، چاپ دوم 1410 هـ ق
- نراقی، احمد بن محمد مهدی، مستند الشیعه فی احکام الشریعه، قم: ستاره، [بی تا]
- ابن ادریس، ابی عبدالله محمد بن ادریس العجلی الحلی، السرائر، ]بی جا[ معارف اسلامیه، [ بی تا]
- فخر المحققین ، ابو طالب محمد بن حسن بن یوسف بن المطهر الحلی، ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد، قم: اسماعیلیان، 1363
- منتظری، حسینعلی، رساله توضیح المسائل، قم،]بی تا[،
- ابن فارس، ابی الحسین احمد بن فارس بن زکریا؛ معجم مقاییس اللغه؛ قم: مکتبه الاعلام الاسلامی؛ 1404
- ابن قدامه ؛ ابن محمد عبدالله بن احمد بن محمود ، المغنی و الشرح الکبیر ، بیروت: دارالفکر، 1404
- سرحلی، علامه، تحریرالاحکام ،[بی جا] موسسه طوس ، [ بی تا]
- اصفهانی راغب، ابی القاسم الحسین بن محمد ، المفردات فی غریب القرآن، ]بی جا [ دفتر نشر کتاب ، 1404
- نجفی، شیخ محمد حسن، جواهرالکلام، تهران: اسلامیه، 1362
- شافعی ، ابی عبدالله محمد ادریس، الام، بیروت: دارالمعرفه،]بی تا[
- پاشایی، محمد، ارتداد، تهران: انتشارات لوح محفوظ، 1380
- شهید ثانی، مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام، قم: بصیرتی، ]بی تا[
- طوسی، ابن جعفر محمد بن الحسن بن علی ، الخلاف، در السلسله الینابیع الفقهیه]بی تا[
- کاشف الغطا، شیخ جعفر،کشف الغطا عن مبهمات الشریعه الغرا، اصفهان:مهدوی،[بی تا]
- خمینی، سید روح الله، تحریرالوسیله، قم : اسماعیلیان[بی تا]
- حلی، محقق، ابوالقاسم نجمدالدین جعفر بن الحسن، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام ، بیروت : اعلمی، ]بی تا[
- عوده، عبدالقادر، التشریع الجنایی الاسلام، بیروت: دارالکتاب العربی، [بی تا]
- جزیری، عبدالرحمن، الفقه علی المذاهب الاربعه، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی،[بی تا]
- ولایی، عیسی، ارتداد در اسلام، تهران: نشر نی ، 1380
- شهید ثانی، زین الدین بن علی بن احمد بن محمدبن جمال الدین بن تقی الدین بن صالح بن شرف العاملی، الروضه البهیه فی شرح المعه الدمشقیه، تهران: اسلامیه، [بی تا]
- عاملی، محمد بن حسن الحرالعاملی،وسائل الشیعه الی تحصیل الشریعه، [بی جا]، الاسلامیه، 1401
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی فی الفروع، تهران: الاسلامیه، [بی تا]
- صدوق، محمد بن علی بن الحسین بن بابویه القمی، من لا یحضره الفقیه، ]بی جا[، دارالکتب الاسلامیه، چاپ پنجم ]بی تا[
- شهید اول، شمس الدین محمد بن مکی العاملی، الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه، قم: جامعه مدرسین، 1414،
- حلی ، علامه، تحریرالحکام، [بی جا] موسسه طوس، [بی تا]
- اردبیلی، سید عبدالکریم، موسوی فقه الحدودو التعزیرات، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، 1413
- با سر حسنی، شمس الدین، المبسوط، بیروت: دارالکتاب العلمیه، 1408
- خوئی، سید ابوالقاسم،مبانی تکلمه المنهاج،نجف اشرف: الآداب، 1976
- دائره المعارف و نشریات
- اردبیلی، سید عبدالکریم موسوی، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره 13
- مجله حوزه، ش 41 ، 1369 ش
- دهخدا ،علی اکبر ،لغت نامه،تهران،سیروس، ]بی تا[
مقدمه
الف) اهمیت موضوع : ظهور اسلام منشاء تحولات بزرگی در تاریخ جهان گردید که بر همگان پوشیده نیست . تازیان در پرتو این آیین توانستند شاهنشاهی بزرگ ساسانی را از گردونه تاریخ خارج سازند و سرزمینهای بزرگی را از قلمرو روم شرقی تسخیر نمایند. اعراب به نام اسلام تمدن ایرانی را لگدمال تاراج خویش کردند، هر چند پس از مدتی بر ویرانه های آن به همت ایرانیان تمدن ایرانی- اسلامی دوباره پایه ریزی گردید. از آنجائیکه سرکوب شورشهای موسوم به ارتداد سرآغاز حرکت تهاجمی اعراب مسلمان به سرزمینهای هم جوار بود، بررسی و تحلیل آن بخصوص نقشی که نتیجه این جنگها در ایجاد وحدت در میان اعراب شبه جزیره عربستان داشت اهمیتی فراوان دارد که متاسفانه در مطالعات تاریخی صدر اسلام مورخان معمولا از آن سرسری می گذرند
سوای از مساله فوق، شناخت اینکه با وجودیکه اعراب در زمان حیات پیامبر اسلام را پذیرفته بودند،چرا پس از مرگ او به سرعت از این آیین برگشتند، خود مبحثی مهم است که موضوعی جالب و جذاب در زمینه مطالعه جامعه شناسی تاریخی برای ما فراهم می آورد
جایگزینی دین اسلام به جای ادیان و باورهای دیگر در جامعه عربستان و فراگیر شدن آن نیز می تواند مبحثی جالب در حیطه جامعه شناسی دین باشد که هر چند موضوع مستقیم بررسی ما نیست ، اما از آن جاییکه تضاد دینی بهانه اصلی جنگهای موسوم به 'ارتداد'
می باشد بررسی تحولی که دین اسلام از این منظر ایجاد کرد و مقاومت در برابر آن،
می تواند مقدمه لازمی برای این چالشها باشد که ما نیز به فراخور بحث نیم نگاهی بدان
داشته ایم
همچنین تفسیر و تحلیل این نبردها و تاثیری که در تحکیم مشروعیت حکومت مدینه ایجاد کرد ماده خام خوبی است برای تبیین چگونگی استقرار نظام سیاسی خلافت و بخصوص مباحثی که در پرتو چالشهای جانشینی در حیطه معرفتی اندیشه سیاسی در عالم اسلام نزد اندیشمندان مسلمان پس از آن پدید آمد؛ و نیز در بازخوانی مجدد این رویدادها می توان تحلیل تاریخی متفاوتی از چگونگی سیر حوادث منتهی به جنگهای رده، چگونگی انجام آنها و نیز نتایج حاصله ارایه داد که نگارنده در اینجا کوشیده است به وسع اندک خویش بدان بپردازد
ب) پیشینه موضوع : در خصوص جنگهای ارتداد سوای از منابع عمومی تاریخ اسلام و برخی از کتابهای توصیفی که پیرامون این موضوع مورخان مسلمان نوشته اند و ما در معرفی منابع آنها را نقل کرده ایم ، منابع متاخری نیز در این خصوص به رشته تحریر درآمده است که برخی به زبان تازی و بعضی به زبان پارسی است ، اینها عمدتا به نقل روایی رویدادها اکتفا کرده و جز چند برداشت خاص فرقه ای از حوادث، جملگی تحلیل یکسانی از چرایی حوادث ارائه نموده اند که ما آنها را در فصل ' بررسی ایده های موجود در باب ارتداد' آورده ایم، ماخذ عربی موجود در دسترس ما در خصوص جنگهای ارتداد عبارتند از ' حروب الرده' از محمد احمد باشمیل[1]؛ و ” حرکه الرده “[2] از علی العتوم؛ و ” حروب الرده” از زاهیه الدجانی[3] و نیز کتابی از محمد حسین هیکل درباره زندگی ابوبکر که در آن به جنگ های ارتداد نیز پرداخته شده است[4] ماخذی که در زبان فارسی بدین موضوع پرداخته اند عبارتند از ” تاریخ پیامبران دروغین در صدر اسلام” نوشته دکتر بحریه اوچ اوک که همانطور که از نامش پیداست تنها به مدعیان نبوت جنگهای ارتداد می پردازد، کتاب دیگری که در این خصوص نگاشته شده است ” جنگهای ارتداد و بحران جانشینی پیامبر (ص)” نوشته علی غلامی دهقی می باشد که علی رغم بررسی کلی جنگهای ارتداد، در مبحث تحلیلی این جنگها جز ارایه یک دیدگاه شیعی که آن را نیز بررسی نموده ایم، تنها به ذکر ایده های عنوان شده در دیگر منابع اکتفا کرده است . پایان نامه ای تحت عنوان ” ریشه ها و ماهیت رده در یمن” در مقطع کارشناسی ارشد توسط ” محمد حسن اللهی زاده” در دانشگاه تربیت مدرس دفاع گردیده که آن نیز هم همانطور که از نامش پیداست، تنها قلمرو محدود یمن را مورد مطالعه قرار داده است و در باب ارایه دیدگاهی نوین همانند منبع قبل است
پرسشها و مفروضات ( تئوری ها): پرسش اصلی ما در این تحقیق این است که دریابیم عامل اصلی ای که موجب پیدایش جنگ های “رده” شده چه بوده است اما در کنار آن پرسشهای فرعی دیگری مانند نحوه و دلیل به خلافت رسیدن ابوبکر و عوامل تثبیت کننده قدرت او ؛ دلایل حمایت قبایل منطقه حجاز از اسلام و عدم ارتداد آنان ؛ چرایی کامیابی اولیه برخی شورشهای ارتداد و پاسخ به چرایی ناکامی نهایی این شورشها را بررسی می نماییم
مفروضات ما در این خصوص علاوه بر ایده های موجود مانند ریشه های اقتصادی ارتداد و پرهیز از پرداخت زکات، و نیز رقابت های قبیله ای و مخالفت با سلطه قریشیان بر دو ایده اصلی ، نخست تمایل جامعه عرب به بازگشت به وضع نخستین خویش و مخالفت با سلطه یک دولت مرکزی مقتدر که سلب کننده آزادی آنان است، و نیز تمایل برخی افراد فرصت طلب در بهره جویی از قدرت کاریزمایی قدرت پیامبر و جایگزینی خویشتن با تغییر و تبدیل شکل کاریزما از قبیله و آیین پیامبر به قوم و دین خویش استوار می باشد . که تمامی اینهادر بخش ” بررسی و نقد ایده های موجود در باب ارتداد” به تفصیل آمده است
ت) چهارچوب نظری این تحقیق بر ایده های موجود در جامعه شناسی تاریخی تحلیل تحول طبقاتی جوامع و نیز جامعه شناسی سیاسی با استفاده از چارچوب تحلیلی ماکس وبر در باب ساخت سیاسی قدرتها و انواع سیادت ها مبتنی می باشد
ث) سازماندهی مطالب: در این تحقیق پس از معرفی مختصر منابع به طرح پژوهش در مقدمه پرداخته آنگاه در فصولی متفاوت، نخست به واژه شناسی مفهوم ارتداد به عنوان یک قضیه دینی و انواع مختلف آن پرداخته سپس جهت رهیافت به مبحث اصلی زمینه های ایجاد ارتداد، تاریخ تحولات جامعه عربستان را به طور مختصر از منظرهای اقتصادی، سیاسی، اجتماعی ، دینی و فرهنگی پیش و پس از ظهور اسلام تا آستانه مرگ پیامبر و نیز زمینه های به قدرت رسیدن ابوبکر را بررسی نموده و سپس ایده های ارائه شده در خصوص ماهیت و دلیل جنگ رده را بیان و نقد، و در نهایت تحلیل خود را در این خصوص تشریح می نماییم
در آخر نیز پس از شرح چگونگی حوادث و رخدادها با بیان نتیجه گیری نهایی خود از این بحث با آوردن منابع و ماخذ مورد استفاده رساله را به پایان می بریم
در پایان گفتنی است در دسترسی به منابع تحقیق این رساله که بسیاری از آنها به زبان عربی بوده به واسطه نبود آنها در کتابخانه دانشگاه و حتی بعضاً کتاب فروشی های تهران برای تهیه ، ترجمه و تنظیم آنان با دشواریهای فراوان روبرو بوده ام
1 – حروب الرده، محمد احمد باشمیل ، ]بی جا[ : دارالفکر، 1979
2- حرکه الرده ، علی العتوم، عمان: مکتبه الرساله الحدیثه،
3- حروب الرده، د . زاهیه الدجانی: بیروت: لدار الکتاب العربی ، الطبعه الاولی 1417 ه-1997 م
4- الصدیق ابوبکر، محمد حسنین هیکل ، القاهره: دارالمعارف، 1990
بخشی از منابع و مراجع پروژه پایان نامه زمینه‌ها و چگونگی جنگهای رِدّه در word
منابع مورد استفاده ما در این رساله به چند گروه تقسیم می شوند . نخست منابع فقهی و کلامی که به معانی واژه ارتداد و احکام مربوط به آن پرداخته اند که شامل منابع شیعی و سنی می گردد . گفتنی است این گروه از منابع تنها جهت برداشتی مختصر از موضوع پایان نامه مورد استفاده قرار گرفته اند
منابع تاریخی نیز به دو گروه تقسیم می شوند نخست منابعی که مخصوصا در خصوص بحث ارتداد نگاشته شده اند و منابع تاریخ های عمومی که در بررسی و سیر حوادث تاریخی صدر اسلام به بحث ارتداد نیز پرداخته اند. در اینجا به معرفی مختصر برخی از آنها می پردازیم
ـ تاریخ طبری: تولد او به سال 224 هجری و مرگش به سال 310 هجری می باشد . کتاب طبری که نام عربی آن ' تاریخ الرسل و الامم و الملوک' نام دارد به شرح حوادث تاریخی تا سال 302 هجری قمری پرداخته است . طبری در شرح حوادث تاریخی که بر اساس رخداد اتفاقات به ترتیب سال وقوع آنها می پردازد. در توضیح رویدادهای خلافت ابوبکر حوادث رده را نیز شرح می دهد . طبری کوشیده است تا رویدادها را از منظر روایت های مختلفی که به او رسیده است نقل نماید. کتاب او در خصوص جنگهای رده دارای ارزشی فراوان است که ما در جابجای حوادث از او نقل کرده ایم
ـ تاریخ یعقوبی ( 284 هـ ) . تاریخ یعقوبی از زندگی آدم آغاز می شود و تا ایام خلافت ' معتمد علی الله' عباسی ادامه می یابد . یعقوبی که تمایلات شیعی دارد در کتاب خود از رسوم و عادات و آداب عرب جاهلی فراوان نام می برد . در شرح حوادث تاریخی او نیز حوادث را به ترتیب توالی تاریخی می آورد. در خصوص جنگهای رده هر چند او به اختصار از آنها می گذرد، اما در خصوص برخی حوادث گزارشهای جالبی ارائه می نماید
فتوح البلدان، احمدبن یحیی بن جابر بلاذری (م 279 هجری) کتاب بلاذری از هجرت پیامبر از مکه به مدینه آغاز می شود و تا ' فتحهای سند' ادامه می یابد. او از جنگهای رده تحت عنوان ' داستان مرتد شدن اعراب در خلافت ابوبکر ' یاد می نماید، اما روایات آن را به تفضیل بیان نمی کند، ما در رساله خود برخی روایات متفاوت او را آورده ایم
الفتوح، محمدبن علی ابن اعثم کوفی (314هجری) این کتاب از به خلافت رسیدن ابوبکر آغاز و به ' ذکر روایات در شهادت حسین بن علی(ع) پایان می یابد. کتاب الفتوح که برخی جنگهای داخلی مسلمین را تحت عنوان فتوح یاد می کند . وی در آغاز کتاب به بحث ارتداد به طور مختصر می پردازد ذکر نوع تقابل و دعوی اشعث بن قیس کندی با ابوبکر موجب ایجاد ایده شیعی بودن ماهیت ارتداد یمن در نزد برخی مورخان متاخر شیعی گردیده است
محمد بن عمر واقدی، مغازی، کتاب اصلی واقدی در خصوص جنگ های رده 'کتاب الرده' می باشد اما در این کتاب سه جلدی نیز که تا شرح اعزام سپاه اسامه به موته می پردازد، ما در خصوص وفود اعراب و نیز برخی خبرهای مربوط به حضرت علی(ع) و ابوبکر استفاده برده ایم
العبر( تاریخ ابن خلدون) : ابن خلدون در تاریخ مفصل خود گزارش های از جنگهای رده در جلد اول کتاب خود ذکر می کند که برگرفته از منابع دیگر می باشد
تاریخ کامل، عزالدین ابن اثیر: این کتاب که بیشتر برگرفته از تاریخ طبری است به طور مفصل به ذکر حوادث جنگ های رده می پردازد که تفاوت هایی نیز با تاریخ طبری دارد و به ویژه در خصوص مسیلمه و سجاح اخبار جالبی را نقل می کند
تاریخ خلیفه بن خیاط، خلیفه بن خیاط العصفری( م 240 هجری) : این کتاب به شرح حوادث تاریخ اسلام تا سال 232 هجری پرداخته در خصوص جنگ های ارتداد مطالب جالبی دارد . وی در خصوص پیامبران دروغین به ' اسود' و ' سجاح' اشاره ای نکرده است
طبقات الکبری، ابوعبدالله محمد بن سعد (م230هـ): این کتاب در شرح حال صحابه پیامبر که در جنگ های رده شرکت داشته اند به ذکر حوادث تاریخی آن نیز می پردازد
البدء و التاریخ، مطهربن علی المقدسی ( م 507 هـ) : مقدسی در کتاب خویش ضمن پرداختن به سقیفه و چگونگی به خلافت رسیدن ابوبکر به توضیح جنگ های رده می پردازد. ما در رساله خود چند جا از این منبع استفاده برده ایم
کتاب الرده، محمدبن عمر و اقدی: همچنین کتاب هایی بوده اند که به طور ویژه به شرح جنگ رده پرداخته بودند اما اکنون نشانی از آنها نیست . در این میان تنها کتاب الرده واقدی از دستخوش باد حوادث ایمن مانده است
واقدی در کتاب الرده به شرح مفصل جنگ های رده پرداخته چنانکه به نظر می رسد بسیاری از مورخان بعدی مطالب خودشان را در خصوص جنگ های رده از واقدی گرفته باشند . یکی از ویژگیهای کتاب واقدی نقل اشعاری است که طرفین خطاب به هم خوانده اند
و کتاب دیگری در خصوص جنگهای رده نگاشته شده اقتباسی است که خورشید احمد فاروق از کتاب ' کلاعی بلنسی' به نام ' الاکتفاء فی مغازی المصطفی و الثلاثه الخلفا' که شرح دوران سه خلیفه اول کرده و بخش رده آن را استخراج و به نام ' کتاب الرده' چاپ کرده است
بررسی مفاهیم و انواع ارتداد و احکام مربوط به آنها
'دین'یکی از انتخابهای مهم انسان در حیات فردی و اجتماعیش است و بیشترین مجاهدت ها نیز در تاریخ بشر حول محور و مفهوم دین صورت گرفته است.ادیان در کنار تلاش برای گسترش حوزه نفوذ خود سعی در حفظ و نگهداری پیروان خود دارند و پیشاپیش از تغییر و تبدل در رای پیروان خود جلو گیری می کنند و این معطوف به تقدسی است که در دین نهفته است
برای جلوگیر ی از فرسایش سرمایه تقدس در نزد ادیان مهمترین ابزار برای مومنان،استفاده از سازوکارهای درون دینی برای معتقدان است.به عبارت دیگر به نحو پیشینی شروطی برای ورود به دین در نظر می گیرند که نقض آن می تواند پی آمدهای
ناخوشایندی برای 'مومن بر گشته'داشته باشد.در ادیان مختلف به تناسب تنبیه هایی ویژه برای این موضوع در نظر گرفته شده است.دین اسلام به عنوان یکی از ادیان جهانشمول و فراگیر نیز قواعدی برای این'از دین برگشتگان' در نظر گرفته است.اما شاید یکی از اختلاف بر انگیز ترین موضوعات دینی اسلامی همین مساله باشد.اینکه چگونه این قاعده یا قواعد به وجود آمده است و برای این دسته از افراد چه تنبیهی باید در نظر گرفت.گذر زمان نیز بر پیچیدگیهای این مساله افزوده است.چون علاوه بر جنبه های ایمانی ابعاد کلامی ،فقهی و حتی سیاسی نیز پیدا نموده است و فهم هر چه دقیق تر آن را دچار مشکل ساخته است.اما این مساله تقریبا از سالهای حیات پیامبر در جامعه اسلامی رخ نمون شد و پس از آن منشاء بروز عقاید مختلفی در خصوص ارتداد در نزد مذاهب اسلامی گردید. به طور مشخص آنچه که محور این رساله می باشد بررسی ابعاد تاریخی و اندیشه ای جنگهای 'رده' پس از رحلت پیامبر است. اما فهم تاریخی این موضوع امکان نخواهد داشت مگر ابتدا نظری گذرا بر مفهوم واژه ارتداد و مرتد و مشتقات آن داشته باشیم.به همین منظور در این فصل 'معنا شناسی'ارتداد در حوزه های مختلف مورد بررسی قرار می گیرد تا در ادامه کار فهم تاریخی جنگهای رده آسان تر صورت گیرد
تعریف ارتداد
بهترین نقطه برای شروع در موضوعات کلامی-تاریخی تدقیق مفاهیم و واژههای کلیدی موضوع است.در گام نخست باید ببینیم که'ارتداد' به چه معناست. در علم اللغه ارتداد بر وزن افتعال به معنای بازگشت و رجوع می باشد[1] که در ادبیات دینی چون ریشه در قران دارد،غالبا بازگشت از دین مد نظر است.رده نیز که اسم مصدر از “ارتداد”است عبارت از خارج شدن از مذهب اسلام است.[2] مرتد نیز که اسم فاعل ارتداد می باشد معمولا به کسی گفته می شود که بعد از قبول اسلام ترک مسلمانی کند.از اسلام برگردد و خود را به کفر خویش برگرداند[3]
انواع ارتداد
در دین اسلام به تناسب عملکرد و نوع اندیشه افراد در بازگشت از دین قضاوت درباره آنها متفاوت است.اعتقاد به تقسیم بندی ارتداد و تعیین مجازات برای مرتد بر اساس آن تقسیم بندی ،از مشهورات،مسلمات،ویژگیها و مختصات فقه امامیه است[4] .اما فقهای اهل سنت اعتقادی به تقسیم بندی ارتداد و صاحب آن “مرتد”نداشته و در نزد آنان تفاوتی بین مرتد فطری و مرتد ملی که از مشهورترین تقسیمات ارتداد،در نزد شیعیان است؛وجود ندارد[5]. اصولا،اینان چنین تفکیکی را به رسمیت نمی شناسند.در ذیل،به انواع ارتداد که فقهای اهل شیعه بر اساس استفاده از روایات اسلامی و آثار ویژه ،به فطری و ملی تقسیم کرده اند[6] و احکام هر یک را متفاوت می دانند[7]، به اختصار اشاره می شود
ارتداد فطری: ارتداد فطری که صاحبش “مرتدفطری”نامیده می شود،به ارتدادی گفته
می شود که شخص بر فطرت اسلام زاده شده باشد ولی بعدا کافر گردد[8]. منظور از عبارت “شخص بر فطرت اسلام زاده شده باشد”در تعریف مذکور آن است که در زمان انعقاد نطفه او پدر و مادرش یا یکی از ان دو مسلمان بوده و کودک مسلمان به دنیا آمده باشد[9]. در مورد زمان دقیق ارتداد فطری نیز چنین آمده است که شخص پس از بلوغ اسلام را پذیرفته و آنگاه از اسلام خارج گشته و کفر را برگزیند.[10]
در خصوص زاده شدن فرد بر فطرت اسلام نیز این نکته ضروری است اشاره شود که اگر بعد از انعقاد نطفه فرد ،یکی از والدین او مسلمان گردند و یا در دوران حاملگی ،یکی از آنها مسلمان شده باشد،حکم به فطری بودن مشکل است.[11]
پ – ارتداد ملی: ارتداد ملی که صاحبش “مرتد ملی” نامیده می شود به ارتدادی گفته می شود که شخص از ابتدا کافر بوده،سپس اسلام آورده و آنگاه از اسلام به کفر بر گشته باشد[12].مقصود از ابتدا کافر بوده در تعریف فوق آنست که در حال انعقاد نطفه ی او والدینش کافر بوده و بچه پس از به دنیا آمدن و به حد بلوغ رسیدن کفر را بر گزیند. [13]در مورد زمان ارتداد نیز در این خصوص چنین آورده اند که فرد،پس از آنکه به حد بلوغ رسید کفر را برگزیند و سپس اسلام را انتخاب کرده و مجددا از اسلام برگردد[14]. تعریف دیگر از
“ارتداد ملی” و “مرتد ملی” چنین بیان می دارد که اگر بعد از انعقاد نطفه ی فرد و قبل از بلوغش ،یکی از والدین او مسلمان گردند و خود او پس از بلوغ مسلمان شود و آنگاه از اسلام برگردد[15]
[1] – ابن فارس، ابی الحسین احمد بن فارس بن زکریا؛ معجم مقاییس اللغه؛ قم، مکتبه الاعلام الاسلامی ؛ 1404 ج2 ؛ ص 386
[2] – دهخدا ،علی اکبر ،لغت نامه،تهران،سیروس، ص337
[3] – برای اطلاعات بیشتر بنگرید به : ابن فارس، پیشین، ص 386 ؛ ابن قدامه ؛ ابن محمد عبدالله بن احمد بن محمود ، المغنی و الشرح الکبیر ، بیروت، دارالفکر، 1404 ج 10 ص 74 ؛ علامه حلی، تحریرالاحکام ،[بی جا] موسسه طوس ، [ بی تا] ص 235؛ اصفهانی ، راغب، ابی القاسم الحسین بن محمد ، المفردات فی غریب القرآن، ]بی جا[ دفتر نشر کتاب ، 1404، حرف الدا
[4] – در میان فقهای امامیه تنها ابن جنید اسکافی ( متوفی 381) معتقد بود که مرتد یک قسم بیشتر ندارد که از دیدگاه علمای امامیه، افکار او متأثر از علمای اهل سنت و اکتفاء به نقل قول ها بوده است. رجوع شود به: نجفی، شیخ محمد حسن، جواهرالکلام، تهران: اسلامیه، 1362ج41، ص 608
[5] – شافعی ، ابی عبدالله محمد ادریس، الام، بیروت: دارالمعرفه،]بی تا[، ج6 ص 178
[6] - البته لازم به توضیح است که در قرآن چنین توضیح و تفکیکی نیامده است و این بیشتر در مباحث فقهی مطرح گردیده است
[7] – پاشایی، محمد، ارتداد، تهران: انتشارات لوح محفوظ، 1380 ص 33
[8] – شهید ثانی، مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام، قم: بصیرتی، ]بی تا[ ص 358؛ طوسی، ابن جعفر محمد بن الحسن بن علی ، الخلاف، در السلسله الینابیع الفقهیه، ج 31 ص 59
[9] – کاشف الغطا، شیخ جعفر، کشف الغطا عن مبهمات الشریعه الغرا، اصفهان، مهدوی ، [بی تا] ص 418
[10] – خمینی، سید روح الله، تحریرالوسیله، قم : اسماعیلیان[بی تا] ج 2، نثاب الارث، مساله 10 ص 329 ؛ پاشایی، محمد، همان، ص 34-33
[11] – کاشف الغطا، همان ص 418
[12] – طوسی، ابن جعفر، همان، ص59
[13] – خمینی، سید روحالله، همان، ص 329
[14] – پاشایی، محمد، همان، ص 34-
[15] – کاشف الغطا، همان، ص 418
